Dunyo tarixidagi eng katta firibgarliklar

Firibgarliklar insoniyat tarixida juda ko‘p uchragan va ba’zilari butun dunyoni larzaga solgan. Keling, tarixdagi eng mashhur firibgarlik holatlarini ko‘rib chiqamiz.

1. Ponzi sxemasi – Pul ishlab topish illyuziyasi

Kim tomonidan? – Charlz Ponzi
Qachon? – 1920-yillar
Firibgarlik mohiyati:
Charlz Ponzi odamlarni tez boyib ketish va’dasi bilan aldab, yangi investorlarning pullari bilan eski investorlarga daromad to‘lagan. Bu piramida sxemasi hozirgi kunda ham "Ponzi sxemasi" deb ataladi. Nihoyat, u fosh bo‘lib, minglab odamlar pullaridan ayrildi.

2. Bernard Madoff – Tarixdagi eng katta moliyaviy firibgar

Kim tomonidan? – Bernard Madoff
Qachon? – 2008-yilgacha
Firibgarlik mohiyati:
Madoff 65 milliard dollarlik Ponzi sxemasi yaratgan va 40 yildan ortiq vaqt davomida investorlarni aldab kelgan. Unga ko‘p mashhur odamlar va yirik kompaniyalar ishonishgan. Oqibatda, 2008-yilgi moliyaviy inqiroz davrida uning sxemasi fosh bo‘ldi va u 150 yilga qamaldi.

3. Tulpan maniyasi – "Tulpan bo‘roni" firibgarligi

Qachon? – 1637-yil, Niderlandiya
Firibgarlik mohiyati:
Tulpan g‘unchalari qimmatbaho aktivga aylangan va odamlar ular uchun uy va yerlarini sotib yuborishgan. Tulpan narxi g‘ayritabiiy darajada oshgan, keyin esa kutilmaganda qulashi natijasida ko‘plab odamlar kasodga uchragan. Bu tarixdagi birinchi moliyaviy pufak (bubble) hisoblanadi.

4. "Milliarder" Gregor MacGregorning soxta davlati

Kim tomonidan? – Gregor MacGregor
Qachon? – 1820-yillar
Firibgarlik mohiyati:
Gregor MacGregor "Poyais" deb nomlangan soxta davlatni e’lon qilib, investorlarni u yerda yer sotib olishga majbur qilgan. Aslida esa bunday davlat yo‘q edi! Ko‘plab odamlar bu yolg‘onga uchib, pulidan ayrilgan.

5. Enron kompaniyasi – Asrning eng katta korporativ firibgarligi

Kim tomonidan? – Enron korporatsiyasi rahbariyati
Qachon? – 2001-yil
Firibgarlik mohiyati:
Enron AQShning eng yirik kompaniyalaridan biri bo‘lgan, lekin rahbarlar kompaniyaning moliyaviy holatini soxtalashtirib ko‘rsatishgan. Bu firibgarlik fosh bo‘lgach, Enron butunlay kasodga uchradi va minglab odamlar ishsiz qoldi.

Xulosa

Tarixdagi eng katta firibgarliklar har doim odamlarning ishonchidan foydalanish orqali amalga oshirilgan. Ko‘pgina firibgarlar haddan tashqari katta va’dalar bilan odamlarni aldashgan. Shuning uchun hech qachon "tez boyish" kabi takliflarga ishonib ketmaslik kerak. Har qanday investitsiyani yoki biznesni yaxshi o‘rganish va tekshirish muhim!