INFORMATIKA

INFORMATIKA, (frans. informatique, nem. informatik — axborot) , axborotshunoslik — ilmiy informatsiya (axborot, xabar, maʼlumot)ning mohiyati, umumiy xossalari va krnu-niyatlarini, shuningdek, ilmiy kommunikatsiya tizimi (oʻsha ilmiy informatsiyani tarqatish usullari va vositalari majmui)ni oʻrganish bilan shugʻullanadigan ilmiy fan; inson faoliyatining EHM, kompyuterlar bilan bogʻliq boʻlgan sohasi. Ijtimoiy fanlar jumlasiga kiradi. Uning markaziy tushunchasi — ijtimoiy hayotning istalgan sohasi va tarmoqlaridan olinadigan maʼlumotlar, yaʼni ilmiy informatsiya.

Ilmiy informatsiyani olish va undan foydalanish sohalari hamda vazifasiga kura, u turli xillarga boʻlinadi. Mas, sohalar boʻyicha — biologik, siyosiy, iqtisodiy, texnikaviy, kimyoviy, tibbiy va b., vazifasiga koʻra — ommaviy, maxsus informatsiya va h. k. Ilmiy informatsiyaning toʻgʻriligi, yangiligi va foydaliligi mezonlarini ishlab chiqish Informatikaning vazifasiga kirmaydi. Informatika kibernetika, kutubxonashunoslik, lingvistika, matematik mantiq va b. fanlar bilan uzviy bogʻliq. U ilmiy maʼlumotlarni yigʻish, ishlab chiqish (oʻrganish), saqlash, izlash va tarqatish jarayonlari majmuini oʻz ichiga oladi. Informatika termini 20-a. ning 60-y. larida ishlatila boshlangan. Bu davrda koʻpchilik tadqiqotlar axborotlarni qidirish muammolari bilan uzviy bogʻliq boʻlgan. Ayni shu davrda axborotlarni qidirish tizimi va usullari yaratildi. Informatikaning yuzaga kelishi va rivojlanishida hisoblash texnikasi va b. texnik vositalarning oʻrni beqiyos, chunki axborotlar bevosita hisoblash texnikasi yordamida qayta ishlanadi.

Keng maʼnoda maʼlumotlarni izlab topish, qayta ishlash va ilmiy izlanish natijasi sifatida qayd qilib qoldirish ishlari bilan olim va mutafakkirlar qadimdan shugʻullanishgan. Mac, Abu Rayhon Beruniyning «Hindiston» asari, Zahiriddin Muhammad Boburnkit «Boburnoma» asari shunday asarlar jumlasiga kiradi. Informatikaning ilmiy fan sifatida rasman shakllanishi 1895-y. dan — Bryusselda xalqaro bibliografiya in-ti (1938-y. dan — Xalqaro hujjatnomalar fede-ratsiyasi) tashkil qilingan sanadan boshlandi. 20-a. 60-y. lari oxiriga qadar «Informatika» termini oʻrniga «xujjatnomalar» yoki «hujjatnoma va informatsiya» termini ishlatilgan. Fan-texnika inqilobi, EHM, informatsiya texnikasi vo-sitalari (mikrofoto suratga olish, nusxa koʻchirish texnikasi va h. k.) va b. ning paydo boʻlishi Informatikaning fan sifatida taraqqiy etishiga imkon tugdirdi. Ayniqsa, kompyuterlar tarmogʻi va u bilan bogʻliq ravishda internet ti-zimining rivojlanishi umuman Informatikaning, xususan, Informatika kommunikatsiya ti-zimining yanada taraqqiy etishiga sabab boʻldi. Izlab topilgan, toʻplangan, qayta ishlangan «tayyor» informatsiya — maʼlumotlarni keng tarqatishda tah-ririyatnashriyot va matbaa jarayonlari, ilmiy nashrlarni tarqatish (xususan, kitob savdosi, kutubxona-bibliografiya faoliyati,) ilmiy adabiyo-tlar almashinish; arxiv ishi va, albatta, ilmiy-informatsion faoliyat, radiotelevideniye, internet tizimi muhim ahamiyat kasb etadi. Informatikaning asosiy yoʻnalishlari: hisoblash texnikasining nazariy asoslari, informatsiya nazariyasi, hisoblash eksperimenta, programmalash, sunʼiy intellekt, informatsiya texnologiyasi va b. Inglizcha gaplashiladigan davlatlarda Informatika termini oʻrniga «computer sciense» («hisoblash fani») termini ishlatiladi.

Oʻzbekistonda ham Informatika masalalariga katta eʼtibor berildi. Mac, 1993-y. da informatsiyalashtirish toʻgʻrisidagi qonun qabul qilindi, 1994-y. Oʻzbekiston xukumati Respublikani informa-tizatsiyalashtirish konsepsiyasini qabul qildi, shu yili EHM uchun dasturlar va maʼlumotlar bazasini huquqiy himoya qilishga doir qonun ishlab chiqildi. Keyinchalik Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining K«ompyuterlashtirish va informatsiyakommunikatsiya texnologiyalarini joriy qilishni yanada rivojlantirish toʻgʻrisida»gi farmoni (2002-y. 30.05) chiqdi va Vazirlar Mahkamasining «Kompyuterlashtirish va informatsiyakommunikatsiya texnologiyalarini joriy qilishni yanada rivojlantirish toʻgʻrisida»gi qarori (2002-y. 06.06) qabul qilindi.

Informatika masalalari bilan maxsus tashkilotlar, xususan, yirik kutubxonalarning informatsiya xizmati shugʻullanadi. Oʻzbekistonda bu ish bilan Oʻzbekiston milliy kutubxonasi, Aloqa va informatika un-ti, OʻzR Makroiqtisodiyot va statistika vazirligi, Davlat statistika departamenti, hisoblash markazlari, OʻzR Matbuot va axborot agentligi, radio va televideniye tizimi, Oʻzdavstandart shugʻullanadi.

Oʻzbekiston Respublikasi Tovar ishlab chikaruvchilar va tadbirkorlar palatasi tuzgan (2000) Koʻp funksiyali informatsiya markazi 14 hududiy hamda koʻplab shahar va tuman tovar ishlab chikaruvchilar va tadbirkorlar palatalarini yagona informatsiya tar-mogʻiga birlashtiradi.

---

Lotin alifbosida maqola: INFORMATIKA haqida to'liq ma'lumot kategoriyasi: I harfi fikringiz bo'lsa izohda qoldiring va do'stlaringiz bilan ulashing biz bundan minatdor bo'lamiz bizni kuzatishni davom eting (u kim, bu nima, qanaqa ?, tushunchasi, degan savolarga javob topishingiz mumkin)