MILITSIYA

MILITSIYA (lot. militia — qoʻshin) (OʻzRda) — konstitutsiyaviy tuzumni himoya qilish, jamoat tartibi va xavfsizligini saqlashga daʼvat etilgan, fuqarolar hamda davlat mulkini, qonunchilikni, aholi, korxona va tashkilotlarning qonuniy huquq va man-faatlarini himoya qiluvchi, jinoyatchilik va huquqbuzarliklarga qarshi kurashuvchi maʼmuriy organ. OʻzR Vazirlar Mahkamasining «Ichki ishlar idoralarida xizmat utash tartibi haqidagi vaqtinchalik nizom» (1993-y. 8 yanv.), OʻzR Prezidentining «Ichki ishlar idoralari faoliyatini takomillashtirish toʻgʻrisida»gi farmoni (2001-y. 27 mart) asosida faoliyat yuritadi.

Militsiya tarixini Oʻrta Osiyo xonliklaridagi maʼmuriy lavozim hisoblangan mirshablar faoliyati bilan bogʻlash mumkin. Oʻrta Osiyo Rossiya tomonidan istilo qilingach, politsiya xizmati yoʻlga qoʻyilgan. 1917-y. 28 okt. da, yaʼni Oktyabr toʻntarishidan uch kun oʻtgach, shoʻrolar hukumatining vakolatiga binoan, Ichki ishlar xalq komissarligi «Ishchi militsiyasi toʻgʻrisida» qaror qabul qilgan. Qarorda barcha yerda inqilobiy in-tizom oʻrnatish va tartibni saklash uchun ishchi Militsiya lari taʼsis etish toʻgʻrisida koʻrsatma berilgan edi. Shundan koʻp oʻtmay Turkiston XKS ning «Zaxira kadrlari yaratish va militsiya tashkil etish toʻgʻrisida»gi buyrugʻi eʼlon qilindi (1918-y. 29 yanv.). Yangi Militsiyani tashkil etish va kadrlar ishiga rahbarlik qilish uchun Turkiston oʻlkasi shahar va tumanlari Militsiya inspektori boshqarmasi tashkil etildi (1918-y. 30 yanv.) va shundan soʻng barcha tuman, shahar hamda boʻlislarda Militsiya idoralari vujudga kela boshladi. 1919-y. 26-iyunda Turkiston ASSR Ichki ishlar xalq komissariata «Rossiya Federatsiyasining Turkiston Respublikasidagi Sovet ishchidehqon militsiyasi toʻgʻrisidagi Nizom»ni tasdiqladi. Oʻsha yili iyul oyida «Turkiston ASSRda jinoiy kidiruvni tashkil etish toʻgʻrisida Nizom» qabul qilindi. Oʻzbekistonda Militsiyaning shoʻrolar davridagi faoliyati qiyin va murakkab boʻlgan. Markazga butunlay boʻysungan respublika M. si mustaqil faoliyat yurita olmas, yuqoridan beriladigan yoʻl-yoʻriq, koʻrsatmalarnigina bajarishga majbur edi. «Kommunizm qurayotgan jamiyatda jinoyatchilikka oʻrin yoʻq», — degan shior ostida jinoyatchilik bilan bogʻliq koʻrsatkichlar sunʼiy ravishda kamaytirildi. 80-y. larda Oʻzbekiston M. si uchun, ayniqsa, qiyin boʻldi. Ittifoq ichki ishlar vazirligi bu yerda oʻz tartibini oʻrnatishga yana bir marta urinib koʻrdi. Jinoyatchilikning oldini olish bilan shugʻullanuvchi idoralar tarqatib yuboriddi, koʻplab Militsiya rahbar xodimlari, tajribali kadrlar ishdan boʻshatildi.

Mamlakat mustaqillikka erishgach, Oʻzbekiston Militsiya sining istiklolni jinoiy xurujdan himoya qilish, yosh mustaqil davlat va uning fuqarolari xavfsizligini taʼminlash borasidagi masʼuliyati oshdi. Barcha xuquqni mu-hofaza qilish idoralari kabi Oʻzbekiston Respublikasi Ichki ishlar vazirligi va uning joylardagi xizmatlari qayta tashkil topdi. Hoz. bu tizimga Qoraqalpogʻiston Respublikasi Ichki ishlar vazirligi, Toshkent sh. Ichki ishlar bosh boshkarmasi, viloyatlar ichki ishlar boshqarmalari, Transport ichki ishlar boshqarmasi kiradi. Temir yoʻlda, suv va havo transportida transport Militsiyasi boʻlinmalari mavjud; qishloqlar, shaharchalar, mavzelarda profilaktika inspektorlari, mahalla posbonlari ish olib boradi. Hoz. vaktda Oʻzbekiston Respublikasi IIV tizimida jinoyat qidiruv va terrorizmga qarshi kurash, tergov, post-patrul xizmati, jamoat tartibini saklash, huquqbuzarlikning oldini olish, yoʻl harakati xavfsizligi, yongʻin xavfsizligi bosh boshqarmalari va b. boshqarma, boʻlimlar mavjud. Militsiya faoliyatining asosiy yoʻnalishlaridan biri jino-yatlar va b. jamiyatga qarshi harakatlarni toʻxtatish, ochish va oldini olishdir. Militsiya jinoyatlarni va ularni sodir etgan kishilarni aniqlash yuzasidan operativ qidiruv tadbirlarini amalga oshiradi, jinoiy ishlar qoʻzgʻaydi va shoshilinch tergov ishlari olib boradi, oʻz vakolatiga taalluqli ishlar boʻyicha esa surishtiruv oʻtkazadi, qamoqkr, oladi, ushlab turadi va h. k. M. jamoat joylarida tartib saqlanishini nazorat qilib boradi; koʻcha harakati va transportdan foydalanish qoidalariga rioya etilishini kuzatadi (q. Davlat yoʻl harakati xavfsizligi xizmati); pasport rejimi bajarilishini nazorat qiladi, tergov va suddan qochib yurgan jinoyatchilarni qidiradi. Militsiyaga, shuningdek, huquqbuzarliklardan jabrlangan va baxtsiz hodisalardan zarar koʻrgan kishilarga yordam koʻrsatish; tabiiy ofat vaqtida odamlarni va molmulkni qutqarishda qatnashish, karantin choralarini koʻrishga yordamlashish; tabiiy boyliklarni muhofaza qilish, baliq ovlash va ov qoidalarini buzuvchilarga qarshi kurashish va sh. k. vazifalar ham yuklangan. Militsiyaning butun ishi qonunchilik tamoyillariga asoslangan boʻlib, Oʻzbekiston Respublikasining qonunlari, ijrochi-farmoyish beruvchi organlarning qaror va farmoyishlari rahbarlik uchun asos hisoblanadi. M. Boshqa davlat organlari bilan yaqin aloqada ishlaydi, jamoat tashkilotlari, mahallalarning yordami va madadiga tayanadi. Keyingi yillarda Militsiya ishida jiddiy islohotlar oʻtkazildi. Amalga oshirilgan islohotlarning asosiy maqsadi ichki ishlar idoralarini oʻtgan asr oxirlaridan boshlab butun dunyo hamjamiyatiga xavf solayotgan terrorizm, diniy ekstremizm va giyohvand moddalarning Oʻzbekiston hududiga tarqalishiga qarshi kurash samaradorligini oshirish, bu borada boshqa davlatlarning huquqni muhofaza qilish idoralari va xalqaro tashkilotlar bilan hamkorlik qilish, jinoyatchilikka qarshi kurashda mahalla faollari, fuqarolarning oʻzini oʻzi boshqarish organlari va mahalla posboni jamoa tuzilmasidan keng foydalanishni yoʻlga qoʻyish, ichki ishlar idoralarining xizmat faoliyatini tashkil etishda zamonaviy kriminalistik uskunalardan, kompyuter texnologiyalari va b. yangi texnika vositalaridan samarali foydalanishni taʼminlash kabi bir qancha vazifalardan iborat. Ichki ishlar vazirligi tizimida yuqori malakali kadrlar tayyorlovchi 3 ta oliy oʻquv yurti — Ichki ishlar vazirligi Akademiyasi, Toshkent Oliy harbiy texnika bilim yurti, Yongʻin xavfsizligi oliy texnik maktablari mavjud.

Militsiya faoliyati OʻzR Ichki ishlar vazirligining nashrlari — «Postda», «Na postu» gaz. lari, «Qalqon», «Щit» jur. lari, «Qalqon» studiyasi tomonidan yoritiladi. Bundan tashqari, vazirlikka qarashli idoralar: IIV akademiyasi — «Huquq — Pravo — LAW» jur. iga, Jazoni ijro etish Bosh boshkarmasi — «Vaqt — Vremya» gaz. iga, Yongʻin xavfsizligi Bosh boshqarmasi — «Yongʻin xavfsizligi» jur. ga, Yoʻl harakati xavfsizligi Bosh boshqarmasi — «Avtohamroh» jur. iga, Andijon vilo-yati Ichki ishlar boshqarmasi (viloyat prokuraturasi bilan hamkorlikda) — «Qonun yoʻlida» gaz. iga, Namangan viloyati Ichki ishlar boshkarmasi (vilo-yatdagi boshka huquqni muhofaza qilish idoralari bilan hamkorliqda) — «Diyonat» gaz. iga, Qashqadaryo viloyati Ichki ishlar boshqarmasi — «Posbon» gaz. iga, Surxondaryo viloyati Ichki ishlar boshqarmasi — «Xalq posboni» gaz. iga, Xorazm viloyati Ichki ishlar boshkarmasi (viloyat prokuraturasi bilan hamkorlikda) — «Osoyishtalik uchun» gaz. iga, Qoraqalpogʻiston Respublikasi Ichki ishlar vazirligi — «Tinchlik posboni» gaz. iga, Toshkent sh. Ichki ishlar Bosh boshqarmasi — «Ogoh» gaz. iga muassislik qilishadi.

Alisher Sharipov.

---

Lotin alifbosida maqola: MILITSIYA haqida to'liq ma'lumot kategoriyasi: M harfi fikringiz bo'lsa izohda qoldiring va do'stlaringiz bilan ulashing biz bundan minatdor bo'lamiz bizni kuzatishni davom eting (u kim, bu nima, qanaqa ?, tushunchasi, degan savolarga javob topishingiz mumkin)