PAXTACHI TUMANI

PAXTACHI TUMANI — Samarqand viloyati tarkibidagi tuman. 1935-y. 9 fev. da Narpay tumani hududining bir qismida Paxtakor tumani nomi bilan tashkil qilingan. 1963-y. da yana Narpay tumaniga qoʻshilgan. 1973-y. 12 apr. da Paxtachi tumani nomi bilan yana Narpay tuma-nidan alohida tuman qilib ajratildi. Sharkdan Narpay tumani, shim, shim. – gʻarb va gʻarbdan Navoiy viloya-tining Xatirchi, Navoiy, Navbahor tumanlari, jan. dan Nurobod tumani bilan chegaradosh. Mayd. 1,37 ming km2. Aholisi 114,6 ming kishi (2003). Paxtachi tumanida 1 shaharcha (Ziyovuddin), 8 qishloq fuqarolari yigʻini (Misit, Poʻlatchi, Sultonobod, Xayrobod, Xumor, Qarnob, Quyiboq, Gʻalaba) bor. Markazi — Ziyovuddin shaharchasi.

Tabiati. Tuman viloyatning gʻarbiy qismida joylashgan: Zarafshon tizmasining davomi boʻlgan Zirabuloq va Ziyovuddin togʻlari tuman xududini ikki qismga — sugʻorilmaydigan keng Qarnob choʻliga va shim. — Zarafshon vodiysining sugʻoriladigan chap sohili tekisligiga ajratib turadi. Tumanning shim. qismidan (sharkdan gʻarbga tomon) Zarafshon daryosi oqib oʻtadi. Uning oʻzani ancha past boʻlganligidan suv chiqarish qiyin. Ekinlarni sugʻorishda Narpay kanalidan foydalaniladi. Kanalning 370 dan ortiq shoxobchasi bor. Tumanning dasht kismida kanal suvi nasoslar yordamida yuqoriga koʻtariladi. Ikli-mi keskin kontinental. Yiliga 230—250 mm yogʻin yogʻadi. Bahor iliq va seryogʻin. Yozda t-rasi 42—45°ga yetadi. Iyulning oʻrtacha t-rasi 28°. Yanv. ning oʻrtacha t-rasi — G, ayrim kunlari sovuq —30°gacha yetadi. Tuproqdari, asosan, boʻz tuproklardan iborat. Baʼzi joylarda shoʻrxok, qumoq yoki gilli boʻz tuproqlar uchraydi. Zarafshon daryosi qayirida yer osti suvlari yuza boʻlgani uchun katta-katta may-donlarda allyuvial jinslar ustida bot-qoqoʻtloq tuproqlar paydo boʻlgan. Yovvoyi oʻsimliklardan Qarnob choʻlida saksovul, efemer va efemeroidlar uchraydi, shuvoq, shoʻra, qiyoq, qoʻngʻirbosh, sariq gulli beda, chayir, lolaqizgʻaldoq, tuyaqorin, yantoq, Zarafshon daryosi toʻqaylarida turli oʻsimliklar oʻsadi. Yovvoyi hayvonlardan toʻqaylarda, Ziyovuddin va Zirabuloq togʻlarida tolay tovushqoni, jayra, jayran, qobon, tulki, chiyaboʻri, yumronqoziq, dala sich-qoni, kalamush, ondatra va b. sut emizuvchilar; qushlardan qirgʻovul, oʻtkinchi yovvoyi oʻrdaklar, koʻkqoʻton, laylak, toʻqay chumchuqlari, chittak, mayna, jarqaldir-gʻoch, koʻkqargʻa, kaptar, zagʻizgʻon, boy-ugli, soʻfitoʻrgʻay, kaklik va b., suv havzalarida har xil baliklar bor. Chayon, turli hasharotlar, suvilonlar, kal-takesaklar, toshbaqa va b. uchraydi.

Aholisi, asosan, oʻzbeklar, shuningdek, rus, tatar, qozoq, tojik, koreys, qirgʻiz, ukrain va b. millat vakillari ham yashaydi. Aholining oʻrtacha zichligi 1 km2ga 84 kishi. Sha-harliklar 13,3 ming kishi, qishloq aholisi 101,3 ming kishi.

Xoʻjaligi. Tuman xoʻjaligi, asosan, q. x. ga ixtisoslashgan. Sanoat, transport, aloqa korxonalari mavjud. Tumanda paxtachilik, gʻallachilik, sab-zavotchilik, polizchilik, chorvachilik va pillachilik b-n shugʻullaniladi. 1 qoʻshma korxona, 22 kichik korxona, 14 aksiyadorlik jamiyati, 15 qurilish korxonasi, xususiy doʻkon va korxonalar, 6 savdo tashkiloti, 223 maishiy xizmat koʻrsatish shoxobchasi mavjud (2003).

Q. x. ning yetakchi tarmogʻi — paxtachilik. Q. x. da sugʻoriladigan yerlarga paxta, don, poliz, sabzavot, beda, yem-xashak ekinlari ekiladi. Paxtachi tumanida 14 shirkat xoʻjaligi, 645 dehqon-fermer xoʻjaliklari bor.

Tuman jamoa va shaxsiy xoʻjaliklarida qoramol, qoʻy va echki, ot, parranda boqiladi. Paxtachi tumanida 47 umumiy taʼlim maktabi (25,3 ming oʻquvchi), 3 kasb-hunar kolleji (1800 talaba), 45 kutubxona, 17 madaniyat uyi, 8 stadion, 43 sport maydonchalari mavjud. 4 kasalxonada 125 vrach, 250 oʻrta tibbiy xodim ishlaydi. Tuman aholisiga 13 qishloq vrachlik, 39 feldsher-akusherlik punktlari, 12 qishloq davolash am-bulatoriyalari, 19 dorixona xizmat koʻrsatadi.

---

Lotin alifbosida maqola: PAXTACHI TUMANI haqida to'liq ma'lumot kategoriyasi: P harfi fikringiz bo'lsa izohda qoldiring va do'stlaringiz bilan ulashing biz bundan minatdor bo'lamiz bizni kuzatishni davom eting (u kim, bu nima, qanaqa ?, tushunchasi, degan savolarga javob topishingiz mumkin)