RADIOLOKATSIYA

RADIOLOKATSIYA (radio va lot. locatio — joylashish) — fan va texnikaning kuruklik, suv yoki fazodagi obyektlarni radiotexnika usuli bilan topish va turgan joyini (vaziyatini) va b. parametrlarini aniqlash bilan shugʻullanadigan sohasi. Ishi radiotoʻlqinlar, akssado, signallar va b. ning toʻsiq (obyektlar) dan qaytishiga asoslangan Radiolokatsiyada oʻta yuksak chastotali radiosignallardan foydalaniladi (q. Ulʼtraqisqa toʻlqinlar).

Toʻlqinlar maxsus antennalar bilan obyekt tomonga tarqatiladi va qabul qilinadi. Radiolokatsiya uzatkichi toʻlqinlarni qisqaqisqa porsiyalar tarzida tarqatadi. Radiolokatsiya qabul qilgichi (priyomnigi) obyektdan qaytgan toʻlqinlarni qabul qiladi. Qaytgan toʻlqinlar asosida operator obyekt oʻrnini aniqlaydi. Radiolokatsiya st-yasidan obyektgacha boʻlgan masofa D= 0,5 ct (s=300000 km/sm — radiotoʻlqin tezligi, t — toʻlqinning obyektga borib qaytish vaqti). Radiolokatsiyadan har qanday obhavo sharoitida foydalanish mumkin. Radiotoʻlqinlarning biror obyektdan qaytish hodisasini birinchi marta G. Gers kuzatgan (1886—89). 1897-y. A. S. Popov radiotoʻlqinlar yoʻlini kesib oʻtuvchi kemaning signal kuchiga taʼsir etishini sezgan. Nemis muhandisi K. Xyulmayer, amerikalik muhandislar A. Teylor va L. Yung, angliyalik G. Breyt va M. Tyuv, sovet olimlari M. M. Lobanov, Yu. K. Korovin va b. fanni rivojlantirgan.

Qaytgan signallar boʻyicha obyektning uzoqligi ikki usul bilan oʻlchanadi. Birinchi (impulyeli) usuli impulsni nurlatish va obyekt qaytargan impulsning kechikish vaqtini nurlatilgan impulyega nisbatan oʻlchashga asoslangan. Ikkinchi usuli zondlash nurlatishi va obyektdan qaytishi bilan bogʻliq boʻlgan ikkita uzluksiz toʻlqinlar interferensiyasini kuzatishga asoslangan.

Obyektlarni pelenglash ularni bir punktdan kuzatib va toʻlqinlarni maʼlum masofaga surilgan antennada qabul qilib amalga oshiriladi. Bir punktdan kuzatiladigan Radiolokatsiya qurilmalarida signallar amplitudasini taqqoslash yoʻli bilan pelenglash usuli keng qoʻllaniladi. Oddiy holda antennaning ikki vaziyatdagi yoʻnaltirilgan diagrammasida obyektdan qaytgan signallar amplitudalarini taqqoslash yetarli; bunda signallarning ishorasi va qiymati boʻyicha farqi obyektga yoʻnaltirilgan signalning toʻgʻri yuboriladigan (xatolik nolga teng boʻlgandagi) signalga nisbatan ogʻish qiymati va ishorasi haqidagi xulosa chiqarishga imkon beradi (q. Radiolokator, Radiopelengator).

---

Lotin alifbosida maqola: RADIOLOKATSIYA haqida to'liq ma'lumot kategoriyasi: R harfi fikringiz bo'lsa izohda qoldiring va do'stlaringiz bilan ulashing biz bundan minatdor bo'lamiz bizni kuzatishni davom eting (u kim, bu nima, qanaqa ?, tushunchasi, degan savolarga javob topishingiz mumkin)