SHOLOXOV Mixail Aleksandrovich

SHOLOXOV Mixail Aleksandrovich [1905.11(24).5 — hoz. Rostov viloyati Vyoshenskaya stanitsa Krujilin xutori — 1984.21.2)] — rus yozuvchisi. Akad. (1939), Mehnat Qahramoni (1967). Fuqarolar urushida ishtirok etgan. 1922-yilda Moskvaga kelib, «qora» mehnat orqasida qun kechirgan. Soʻng «Yosh gvardiya» adabiy guruhiga qatnashib, dastlab «Yunosheskaya pravda», «Komsomoliya» gaz. lari, «Projektor», «Smena», «Ogonyok» va boshqalar jur. larda dastlabki hikoyalarini eʼlon qilgan (1924—26). Keyinchalik bu asarlar Sholoxovning «Don hikoyalari» va «Lojuvard biyobon» (1926) toʻplamlariga kirgan. Don daryosi boʻylarida shafqatsiz toʻqnashuv va kurashlar bilan kechgan fuqarolar urushi — Sh. ijodining bosh mavzui («Tirrancha», «Choʻpon», 1925; «Xundor dushman», 1926 va boshqalar). Sholoxov 1928-yilda Donga, Vyoshenskaya stanitsaga koʻchib borib, fuqarolar urushi mavzuiga bagʻishlangan «Tinch oqar Don» (1—4kitoblar, 1928— 40) romanini yozgan va unda ikki olam oʻrtasidagi shafqatsiz kurashni barcha tafsilotlari bilan tasvirlagan. Asarda ayrim kishilar yoki guruhlarning manfaatlari taqozosi bilan boshlangan urush va inqiloblar xalq hayotini izdan chiqaradi, unga faqat jabrsitam keltiradi, degan gʻoya ilgari surilgan. «Ochilgan qoʻriq» (1—2-kitoblar, 1932—60) romanida rus qishlogʻining 30-y. lardagi hayoti oʻzining barcha ziddiyatli tomonlari bilan tasvir etilgan. Romanning 1-kitobida Gremyachiy qishlogʻida jamoa xoʻjaligining tashkil topish tarixi Davidov — Nagulnov, Davidov — Ostrovnov, Nagulnov — Razmetnyov va boshqalar asosiy qahramonlarning oʻzaro munosabatlari, ikkinchi tomondan, Don kazaklarining sovet davlata, olib borayotgan jamoalashtirish siyosatiga munosabatini tasvirlash orqali haqqoniy yoritilgan. Sholoxov «Tinch oqar Don» da ham, bu asarda ham Don kazaklarining sovet davrida kechgan mashaqqatli hayotini, davrning oʻta murakkab va ziddiyatli tomonlarini, shuningdek, qahramonlar oʻrtasidagi qarama-qarshilik va keskin kurashni, ular ruhiyatida roʻy bergan oʻzgarishlarni roʻyrost tasvirlagan. Romanning rus adabiyotida sotsialistik realizm uzilkesil qaror topgan davrda yozilgan 2-kitobida Sholoxov jamoa xoʻjaligidagi ijtimoiy masalalardan koʻra, maʼnaviy va ruhiy masalalar tasviriga koʻproq eʼtibor bergan.

Sholoxov 2-jahon urushi yillarida «Pravda» gaz. ning harbiy muxbiri boʻlgan. Xalq va armiyaning urush yillarida chekkan uqubatlari, matonati va jasoratini oʻz koʻzi bilan koʻrgan. Sh. soʻnggi yirik asari — «Ular Vatan uchun jang qiddilar» romanini yoza boshladi. Dastlabki sahifalari 1943—44 yillarda «Pravda» va «Krasnaya zvezda» gaz. larida bosila boshlagan bu romanini Sholoxov 1960-yilda tugatgan. Mazkur roman (K. Simonovning «Tiriklar va oʻliklar» epopeyasi bilan birga) urush haqidagi haqiqat ilk bor toʻla yuzaga chiqqan asardir. Sholoxovning soʻnggi asarlaridan biri — «Inson taqdiri» (1957) hikoyasida urush dahshatlarini boshidan kechirgan kishining boy va goʻzal ruhiy olami katta mahorat bilan ifodalangan.

Sholoxov ijodi qardosh xalqlar, shu jumladan, oʻzbek adabiyotida realistik tasvir metodining qaror topishiga sezilarli taʼsir koʻrsatgan. Sholoxovning roman va hikoyalari asosida koʻplab teatr va kino asarlari yaratilgan. Sholoxovning qariyb barcha asarlari oʻzbek tiliga tarjima qilingan. Nobel mukofoti laureati (1965).

As: Tanlangan asarlar, 1—8j., T., 1961 — 65; Sobraniye sochineniy, t. 1—8, M., 1980.

Ad.: Sharafiddinov O., Yalovbardorlar, T., 1974; Yakimenko L. G., Tvorchestvo M. A. Sholoxova, 3izd., M., 1977; Xvatov A. I., Xudojestvennsh mir Sholoxova, 3izd., M., 1978; Biryukov F. I., Xudojestveshshe otkrыtiya Sholoxova, M., 1980.

Naim Karimov.

---

Lotin alifbosida maqola: SHOLOXOV Mixail Aleksandrovich haqida to'liq ma'lumot kategoriyasi: SH harfi fikringiz bo'lsa izohda qoldiring va do'stlaringiz bilan ulashing biz bundan minatdor bo'lamiz bizni kuzatishni davom eting (u kim, bu nima, qanaqa ?, tushunchasi, degan savolarga javob topishingiz mumkin)