SHOʻRXOKLAR

SHOʻRXOKLAR — yuqori qatlamida 1% dan koʻproq suvda oson eriydigan tuzlar (xlorid, sulfat, karbonat va boshqalar) koʻp boʻlgan tuproq tiplari guruhi. Sh. Markaziy Afrika, Osiyo, Avstraliya, Shim. Amerika, Kaspiyboʻyi pasttekisliklari, Shim. Krim va Oʻrta Osiyo choʻl zonasida va och tusli boʻz tuproqlar mintaqasida tarqalgan. Dasht, choʻl, chala choʻllarning terlaydigan suv rejimi va quruq iqlim sharoitida minerallashgan grunt suvlarining bugʻlanishi va tuproqlarning shoʻrlanishi natijasida shakllanadi. Shoʻrxoklarda tibiiy holda faqat galofitlar (shoʻrsevar oʻsimliklar) oʻsadi. Shoʻrxoklar 2 tipga ajratiladi: avtomorf Shoʻrxoklar — yuqori gorizontda tarkibida (0,5— 1%) yengil eriydigan tuzlar (xloridlar, sulfatlar) boʻlgan shoʻrlangan ona jinsning yuqoriga chiqishi va g i d romorf Shoʻrxoklar — tuproqgrunt suvlari tarkibidagi (6—8% va undan yuqori) tuzlarning suv bilan birga kapillyarlar orqali yuqoriga koʻtarilib, toʻplanishi. Oson eruvchi tuzlar tarkibiga koʻra, Shoʻrxoklarning xloridli, sulfatxloridli, xloridsulfatli, sulfatli, sodasulfatli, sulfatsodali va sodali, kationlar tarkibiga bogʻliq holda natriyli, magniynatriyli, kalsiynatriyli, magniyli va kalsiyli xillari farqlanadi. Birlamchi va ikkilamchi shoʻrlangan Shoʻrxoklar farqlanadi. Birlamchi shoʻrlangan Shoʻrxoklar tabiiy boʻlib, dengiz, koʻl qirgʻoqlari, daryo vohalari va quyilish joylari, shuningdek, shoʻrlangan jinslar chiqib qolgan yerlarda rivojlanadi, ikkilamchi shoʻrlangan Shoʻrxoklar esa notoʻgʻri sugʻorish natijasida paydo boʻladi. Shoʻrxoklarni oʻzlashtirishda grunt suvlar sathi drenajlar yordamida pasaytiriladi va tuproqdagi tuzlar yuviladi (q. Yer shoʻrini yuvish). Shoʻrxoklarni oʻzlashtirishda dastlabki yillari sholi (tuproqning 1 — 1,5 m chuqurlikdagi qavatini shoʻrsizlantiradi), keyin sabzavot, donli ekinlar, gʻoʻza, yemxashak ekinlari va boshqalar ekiladi, qoʻyechki va tuyalar boqish uchun yaylov sifatida foydalaniladi.

Ad.: Rabochev I. S., Melioratsiya zasolennnx pochv srednego techeniya Amudari, Ashxabad, 1964; Pankov M. A., Meliorativnoye pochvovedeniya, T., 1974.

Xushvaqt Namozov.

---

Lotin alifbosida maqola: SHOʻRXOKLAR haqida to'liq ma'lumot kategoriyasi: SH harfi fikringiz bo'lsa izohda qoldiring va do'stlaringiz bilan ulashing biz bundan minatdor bo'lamiz bizni kuzatishni davom eting (u kim, bu nima, qanaqa ?, tushunchasi, degan savolarga javob topishingiz mumkin)