TURIZM

TURIZM (frans. tour — sayr, sayohat) , sayyoqlik — sayohat (safar) qilish; faol dam olish turlaridan biri. Turizm deganda jismoniy shaxsning doimiy istiqomat joyidan sogʻlomlashtirish, maʼrifiy, kasbiyamaliy yoki boshqa maqsadlarda borilgan joyda (mamlakatda) haq toʻlanadigan faoliyat bilan shugʻullanmagan holda uzogʻi bilan 1 y. muddatga joʻnab ketishi (sayohat qilishi) tushuniladi.

Turizmning tarixi 19-a. boshlariga borib takaladi. Dastlab Angliyadan Franiiyaga uyushgan sayyohlik tashkil etilgan (1815-y.). T. ning asoschisi hisoblanmish ingliz ruhoniysi Tomas Kuk 1843-y. da 1temir yoʻl sayyoxligini tashkil qildi. Shundan soʻng u oʻzining xususiy turistik korxonasini tuzdi va 1866-y. dastlabki sayyoxlik guruxlari AQSHga joʻnatiddi. Sharqda arab sayyohi Ibn Battuta 21 yoshida sayohatini boshlab, deyarli barcha Sharq va Shim. Afrika mamlakatlarini piyoda kezib chikdi.

Movarounnahrda ilk sayyohlarning safarlari Amir Temur va temuriylar davrida faollashgan. Amir Temur fransuz qiroli Karl VI va ingliz qiroli Genrix IV bilan doimiy aloqada boʻlgan. Uning elchisi 1403-y. Parijga kelgan. Ispaniyalik Klavixoning «Buyuk Temurning hayoti va faoliyati» kitobida Movarounnahrdagi ijtimoiy hayot va sayyoxlarning Temur davlatiga intilishi aks etgan.

Hoz. davrda Turizm dunyoning juda koʻp mamlakatlarida ommaviy tuye olgan. Odatda, Turizm turistik tashkilotlar orqali turistik marshrutlar boʻyicha uyushtiriladi. Turizmning juda koʻp turlari va shakllari mavjud (ichki, xalqaro, havaskorlik Turizmi, uyushgan Turizm, yaqin joyga sayohat, uzoqqa sayohat, bilim saviyasini kengaitirish maqsadida Turizm, toqqa chiqish, suv T. i, avtoturizm, piyoda yuriladigan Turizm, sport T. i va b.).

Oʻzbekistonda Turizm sohasiga rahbarlikni «Oʻzbekturizm» milliy kompaniyasi (1992-y. 27-iyulda tuzilgan) olib boradi. Kompaniyaning asosiy vazifasi Turizm infrastrukturasini rivojlantirish, chet el sarmoyasini jalb qilib zamonaviy turistik komplekslarni barpo etish, yangi turistik yoʻnalishlarni ishlab chiqish, xizmatlar doirasini kengaitirish va b. dan iborat.

«Oʻzbekturizm» milliy kompaniyasi sayohat qilish turiga qarab quyidagi turistik yoʻnalishlarni ishlab chiqqan: klassik yoʻnalish (Toshkent, Samarqand, Buxoro, Xiva, Toshkent; Toshkent, Samarkand, BuxoroShahrisabz, Toshkent). Bu yoʻnalish eng qad. yodgorliklar va b. tarixiymadaniy obidalarga tashrif bilan bogʻliq; ekologik Turizm yoʻnalishi (Chimyon, Chorvoq dam olish va davolanish oromgohi, Zomin qoʻriqxonasi, Buxoro viloyatidagi qoʻriqxonalar). Bu yoʻnalish alohida muhofaza qilinadigan tabiiy hududlar va sayyohlar uchun ekologik jihatdan qulay gʻamda foydali hisoblanadigan joylarga tashrif bilan bogʻliq; arxeologik Turizm yoʻnalishi (Qoraqalpogʻiston, Surxondaryo, Samarkand hududdari boʻylab). Bu yoʻnalish Oʻzbekistonning eng qad. topilmalari va arxeologik qazishmalar olib borilayotgan joylari bilan tanishishni maqsad qilib qoʻyadi; ekstre mal Turizm yoʻnalishi (Chimyon, Fargʻona vodiysi, Orol boʻyi, Buxoro, Navoiy viloyati hududlari boʻylab); liniy Turizm yoʻnalishi (Toshkent, Samarkand, Buxoro, Toshkent) — mamlakatimizdagi tarixiy diniy obidalarni ziyorat qilish bilan bogʻliq.

Turizm sohasidagi munosabatlarni huquqiy jihatdan tartibga solish, turistik xizmatlar bozorini rivojlantirish, shuningdek, turistlar va turistik faoliyat subyektlarining huquqlari va qonuniy manfaatlarini himoya qilish maqsadida Oʻzbekiston Respublikasining «Turizm toʻgʻrisida»gi qonuni kabul kilingan (1999-y. 20 avg.). Shu bilan birga Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining «2005-y. gacha boʻlgan davrda Oʻzbekistonda turizmni rivojlantirish davlat dasturi toʻgʻrisida»gi farmoni (1999-y. 15 apr.) sohani rivojlantirishda muhim omil boʻldi.

Turizm tashkilotlarini takomillashtirish hamda kichik va oʻrta turistik korxonalarning xizmat koʻrsatish bozorini faollashtirish, shuningdek, xorijiy sarmoyani Turizm sohasiga jalb kilish maqsadida 1998-y. Oʻzbekiston Respublikasi hukumati qarori bilan Toshkentda «Xususiy sayyoxlik tashkilotlari uyushmasi» tashkil etildi. U 300 dan ziyod turistik korxonalar bilan yaqindan aloqada boʻlib faoliyat olib boradi. Oʻzbekistonda «Kumushkon» turistik bazasi va «Sanzar» kemping majmuasi mavjud boʻlib, ular «Oʻzbekturizm» milliy kompaniyasi tizimi tashkilotlari hisoblanadi. Shu bilan birga Chorvoq, Chimyon, Beldersoy dam olish oromgohlari va yuzga yaqin xususiy mehmonxonalar ishlab turibdi. Oʻzbekistonda koʻplab turistlarni qabul qilish va ularga xizmat koʻrsatish imkoniyatiga ega boʻlgan mehmonxonalar soni tobora oʻsib bormoqda.

Oʻzbekiston 1993-y. da oʻz safiga 120 dan ortiq mamlakatni birlashtirgan Jahon turistik tashkiloti (WTO; 1975-y. tuzilgan)ga aʼzo boʻldi. Shuningdek, Oʻzbekiston WTO Yevropa komissiyasi rayosatining ham aʼzosidir. 2004-y. «Buyuk ipak yoʻli» loyihasi doirasida Samarkand viloyatida Jahon turistik tashkilotining vakolatxonasini ochish koʻzda tutilgan. Oʻzbekistonda Turizm sohasiga oid «Buyuk ipak yoʻli» xalqaro turistik reklamaaxborot gaz. (1994-y. dan), «Biznes Gayd» JUR (RUS va ingliz tillarida) va b. ommaviy nashrlar chop etiladi.

As:Tuxliyev N., Taksanov A.,Ekonomika bolshogo turizma, Turizm, 2001.

Farangiz Abdullayeva.

---

Lotin alifbosida maqola: TURIZM haqida to'liq ma'lumot kategoriyasi: T harfi fikringiz bo'lsa izohda qoldiring va do'stlaringiz bilan ulashing biz bundan minatdor bo'lamiz bizni kuzatishni davom eting (u kim, bu nima, qanaqa ?, tushunchasi, degan savolarga javob topishingiz mumkin)