TOʻSIN

TOʻSIN — bino va inshootlarning tomi, orayopmalari, poliga ishlatiladigan va tayanchlarga tayanadigan konstruktiv elementa. Joyiga qarab temirbeton, metall va yogʻoch T. lar ishlatiladi. Koʻndalang kesimi shakliga koʻra, toʻgʻri toʻrtburchak, tavr yoki qoʻshtavr, trapetsiya va doiraviy boʻlishi mumkin. Tayanchlarning soni va Toʻsin uchlarining biriktirilishi usuliga koʻra, Toʻsinlar bir qulochli (prolyotli), koʻp qulochli, konsolli, uchlari mahkamlangan, qirqma, yaxlit, osma va b. turlarga boʻlinadi. Vaznini yengillashtirish maqsadida ichi kovak Toʻsinlar ham ishlatiladi. Ilgari Oʻzbekistonda binolar uchun asosan yogʻoch toʻsinlar (bolorlar) ishlatilar edi. Xonalarning kattakichikligi solinadigan Toʻsinlar soniga qarab belgilanar edi (mas., besh, yetti, toʻqqiz, oʻn bir Toʻsin li va b.). T. ustiga toqi (vassa) lar zich qilib yonmayon yotqizilardi. Toqi siyrak boʻlganda ustidan boʻyra tashlanardi. Koʻpincha, Toʻsin sifatida daraxtning shakli saqlangan xrlda ishlatilgan, keyinchalik toʻrtburchak qilib yoʻnilgan, oʻyib, boʻyab naqsh ishlangan. Yakka tartibda uyjoy qurilishida bu anʼana hamon saqlanib qolmoqda. Ammo zamonaviy yirik binolarda yogʻoch toʻsinlar oʻrnini yigʻma metall yoki temirbeton plitalar egalladi.

Binokorlikda yigʻma temirbeton Toʻsinlar keng tarqalgan. Toʻsin egilganda markaziy (neytral) oʻqdan pastki tolalari choʻzilishga, yuqori tolalari esa siqilishga ishlaydi. Beton choʻzilishga zaif, siqilishga yaxshi ishlaydigan material. Betonning choʻzilishga mustahkamligini oshirish maqsadida Toʻsinning choʻzilish zonasiga poʻlat armatura joylanadi. Toʻsin yoki plitaning oʻrta qismida kuchlanish kam boʻlganligi sababli, oʻrta qismlari kovakli, boʻshliqli qilib ishlanadi. Tom va orayopma uchun ishlatiladigan plitalarning aksariyati koʻp boʻshliqli boʻladi.

---

Lotin alifbosida maqola: TOʻSIN haqida to'liq ma'lumot kategoriyasi: T harfi fikringiz bo'lsa izohda qoldiring va do'stlaringiz bilan ulashing biz bundan minatdor bo'lamiz bizni kuzatishni davom eting (u kim, bu nima, qanaqa ?, tushunchasi, degan savolarga javob topishingiz mumkin)