GUMBOLDT

GUMBOLDT (Humboldt) Aleksandr (1769.14.9 – Berlin – 1859.6.5) – nemis tabiatshunosi, sayyoh, geograf. Berlin FAning aʼzosi (1800-y. dan), Peterburg FAning faxriy aʼzosi (1818-y. dan). Geogr. ning fan sifatida rivojiga salmoqli hissa qoʻshgan. Iqlimshunoslik, oʻsimliklar va hayvonot geogr. si, xaritagrafiya, okeanografiya sohalarida tadqiqot ishlari olib borgan. 1799 – 1804-y. larda fransuz botanigi E. Bonplan bilan birga Markaziy va Jan. Amerikani tadqiq qilib Yevropaga qaytgach, toʻplagan kolleksiyalarini 30 jildli asarida umumlashtirdi (1807—1834). 1829-y. Rossiya va Oʻrta Osiyoga kelgan. Ural va Oltoyga borib, qaytishda Qozogʻistonning Semipalatinsk, Uralsk (Yoyiq) sh. larida boʻlgan. Kaspiy dengizning shim. sohilidan oʻtgan. Tabiatdagi geografik zonallik va togʻlarda balandlik mintaqalarini ilmiy jihatdan umumlashtirishga harakat qilgan. Izotermalar metodini ishlab chiqib, Shim. yarim shar uchun ularning taqsimlanishini koʻrsatuvchi sxematik xarita tuzgan. Magnit hodisalarining geografik tarqalishi masalalarini ishlab chiqqan va materiklarning oʻrtacha balandliklarini hisoblagan.

Gumboldtning ilmiy qiziqishlari nihoyatda keng boʻlganligidan yevropalik zamondoshlari uni «19-a. ning Aristoteli» deb ataganlar. Gumboldt insonparvarlik va aqlidrok bilan ish koʻrish gʻoyalarini targʻib qilgan, irqlar va xalqlar tengsizligiga qarshi boʻlgan, tajovuzkorlik urushlarini qoralagan. Gumboldt nomiga bir qancha geografik obyektlar, jumladan Markaziy Osiyo va Yangi Zelandiyadagi bir necha togʻlar, AQSHdagi koʻl va daryo, aholi punktlari, Grenlandiyadagi muzlik, Tinch okeandagi dengiz oqimi, shuningdek, oʻsimliklar, mineral, Oydagi krater va b. qoʻyilgan. Berlin un-ti aka-uka Aleksandr va Vilgelm Gumboldtlar nomi bilan ataladi.

---

Lotin alifbosida maqola: GUMBOLDT haqida to'liq ma'lumot kategoriyasi: G harfi fikringiz bo'lsa izohda qoldiring va do'stlaringiz bilan ulashing biz bundan minatdor bo'lamiz bizni kuzatishni davom eting (u kim, bu nima, qanaqa ?, tushunchasi, degan savolarga javob topishingiz mumkin)