ПЛАТИНА РУДАЛАРИ

ПЛАТИНА РУДАЛАРИ — таркибида платина металлари (Pt, Pd, Ir, Rh, Os, Ru) минераллари бўлган табиий ҳосилалар, тоғ жинслари. Платина рудаларининг кон аҳамиятидаги нисбатан катта уюмлари камдан кам учрайди. Платина рудалари конлари туб ёки сочма бўлади, таркибига кўра эса, асосан, асл платинали ва аралаш (ёки комплексли, яъни кўпинча мис ва мис б-н никелли сульфид рудалар туб, олтин б-н платинанинг сочма ҳамда олтин билан осмийли сочма) конлари киради. Конларда платина металлари, одатда, нотекис тарқалган, рудалар таркибида фойдали металл миқдори ҳар тоннада бир неча г дан кг гача ўлча-нади. Платина рудаларида платина элементларининг асосий шакли уларнинг ўз минералларидир (100 дан ортиқ минераллари маълум). Кўпроқ учрайдиганлари: темирли платина (Pt, Fe), изоферроплатина (Pt3Fe), платина, тетраферроплатина (PtFe), осмирид, иридосмин, фрудит (PdBi2), геверсит (PtSb2), сперрилит (PtAs2), лаурит (RuS2), холл и н-гуортит (Rh, Pt, Pd, Ir) (AsS)2 ва б.

Платина рудалари туб конлари турли шаклда бўлган комплекс платинали сульфид рудалари, асл платинали хром рудалари массивлари ва хол-хол қўшимчалардан иборат. Бу турдаги руда таналари асосли ва ўта асосли жинслар интру-зиялари билан генетик ва фазовий боглик бўлиб, асосан, магматик типда пайдо бўлган жинсларга мансуб. Бу типдаги конлар платформали ва бурмаланган областларда узок, вақт мобайнида ривожланаётган йирик чуқур тектоник ёриклар билан боғлиқ, улар 0,5— 1,0 дан 3—5 км гача чуқурликда жойлашган. Мис-никелли сульфид Платина рудалари комплекс конлари ҳоз. қазиб олинаётган платинали металлар хом ашё манбалари ора-сида етакчи ўрин эгаллайди. Бу типдаги конларда асосий платинали минераллар пирротин, халькопирит, пентландит, кубанитлардир. Мис-никелли Платина рудаларининг платина гуруҳига мансуб асосий металлари — платина ва ундан кўпроқ палладий (Pd:Pt 1,1:1 дан 5:1 гача). Рудалар таркибида бошқа платинали металлар жуда кам учрайди.

Платина рудалари сочма конлари, асосан, мезозой ва кайнозой системаларига мансуб платина ва осмийли иридий сочмаларидан иборат бўлиб, ернинг юзасигача чиқади, баъзан 10—30 м қалинликдаги чукинди жинслар остида жойлашади. Бу типдаги конлар платинали клинопироксенитдунитли ва серпентин ит-герцбургитл и массивларни емирилиши натижасида ҳосил бўлади. Баъзан саноат аҳамиятига молик сочма конлар генетик туб жинсларда жойлашган бўлиб, элювиалаллювиал ва элю-виал-делювиал турларга ажратилади. Аллохтон аллювиал платина сочмалари туб жинслардан алоҳида жойлашиб, 11 —12 м чуқурликда бўлади, узунлиги ўнлаб км га, эни бир неча юз м га чўзилади. Сочма конларда фақат платина металларининг минераллари олинади. Бу конларда кўпинча платина минераллари узаро ёки хромит, оливин, серпентин, клинопироксен, магнетит билан бирлашган ҳолда учрайди.

Платина рудалари конларда очиқ ва ер ости усулларида қазиб олинади. Сочма конларининг аксари ва баъзи туб конлари очиқ усулда қазиб олинади. Жаҳондаги платина металлари ресурслари (платина — 65%, палладий — 30-32%), асосан ЖАР, АҚШ, Зимбабве, Канада, Россия, Колумбия, Финляндия мамлакатларида жойлашган.

Ўзбекистонда таркибида платина металлари бўлган минераллар асосли ва ўта асосли магматик тог жинслари билан хромитлар, мис-никелли-сульфидли, титанмагнетитли ва б. рудалар ассоциацияси шаклида учрайди. Бундай интрузив массивлар Томдитов, Шим. Нурота, Белтов, Султонувайс тоғлари ва б. жойларда топилган. Бу конлар ру-даларида платина (0,4 дан 25 г/т гача), палладий (0,24 дан 22 г/т гача), рутений, родий, иридий, осмий бўлиб, платиноидларнинг асосий қисми (92 — 99,2%) сульфидли минералланиш зо-наларига мансуб ва асл платина минераллари (поликсен, куперит, сперрилит) таркибида хол-хол шаклда қўшилган. Ундан ташқари, уранванадийли штокверкли (Жонтўр, Рудали), олтин-кварцли (Мурунтов, Метенбой, Беса-пантов), олтин-сульфид-кварцли (Мар-жонбулоқ, Қўшбулоқ), олтинкумушли (Косманачи), мис-порфирли (Қалмоқ-қир, Узоқ) ва кам микдорида колчеданли-полиметалл (Хондиза, Қорасон) ҳамда кумушли-полиметалл (Лашкарак ва б.) конларида 13,61 г/т гача Pt, 8,74 г/т гача Pd, 4,22 г/т гача Os, 0,11 г/т гача 1г ва б. борлиги аникданган.

Ад.: Рудные месторождения Узбекистана, Т., 2001.


Кирилл алифбосида мақола: ПЛАТИНА РУДАЛАРИ ҳақида тўлиқ маълумот категорияси: П ҳарфи фикрингиз бўлса изоҳда қолдиринг ва дўстларингиз билан улашинг биз бундан минатдор бўламиз бизни кузатишни давом этинг (у ким, бу нима, қанақа ?, тушунчаси деган саволарга жавоб топишингиз мумкин)



Туш таъбири 2019. Туш таъбири 1001.
ОЛТИН РУДАЛАРИ
ОКЕАН
ФРАНЦИЯ
ИБН СИНО


Добавить комментарий

Категории
Популярные тексты