САЛИБ ЮРИШЛАРИ

САЛИБ ЮРИШЛАРИ – 10961270 й. ларда Ғарбий Европа зодагонлари ва католик черкови томонидан Яқин Шарққа (Сурия, Фаластин, Шим. Африка) қилинган босқинчилик урушлари. Салиб юришларининг босқинчилик моҳияти диний шиорлар [ғайридин (мусулмонлар)ларга қарши кураш ва «худо қабри» ҳамда «муқаддас ер» (Фаластин)ни озод қилиш] б-н ниқобланган.

Салибчилар, одатда, кийимларига салиб (хоч) белгисини тикиб олишган (юришларнинг номи шундан). 11-а. нинг сўнгги чорагида салжуқишшр томонидан Византиянинг Кичик Осиёдаги ерларини ҳамда диний анъана бўйича «муқаддас шаҳар» бўлган Қуддусни эгаллаб олишлари салибчиларнинг Ўрта денгизнинг шарқидаги ерларга бостириб киришига сабаб бўлган. Византия салжуқийларга қарши курашиш учун Ғарбдаги давлатлардан бир неча бор ҳарбий ёрдам сўраган. Салиб юришларининг бевосита ташкилотчиси бўлган Рим пайаси бундан фойдаланган. Папалар католик черковининг таъсирини кучайтириш ва кенгайтириш, православ черковини Римга бўйсундириш мақсадида диний фанатизмни авж олдирганлар. Салибчиларнинг кўпчилигини қашшоқлашиб қолган рицарлар, йирик сенъорлар ҳамда деҳқонлар ташкил қилган.

1С. ю. (1096—99) 1095 й. Клермонда папа Урбан II томонидан эълон қилинган. 1099 й. июлда салибчилар салжуқийлардан Қуддус (Иерусалим) ш. ни тортиб олишган ва Қуддус қироллигини ташкил этишган; 2С. ю. (114749) га 1144 й. салжуқийларнинг Эдесса ш. ни босиб олишлари баҳона бўлган. Бу юриш мағлубиятга учраган; ЗС. ю. (1189—92)нинг бошланишига 1187 й. Миср султони Салоҳиддин томонидан Қуддуснинг эгаллаб олиниши сабаб бўлган. Бу юриш ҳам барбод бўлган; 4С. ю. (1202—04) ни 1199 й. папа Иннокентий III уюштирган. Унинг натижасида француз, немис ва итальян салибчилари дастлаб Мисрга мўлжалланган юришнинг йўналишини ўзгартириб, христианлар яшайдиган шаҳарлар — Задар [Далмация, 1202 й. нояб., Константинополь (Византия пойтахти, 1204 й., апр.)] ни босиб олиб, Лотин империясини тузишган.

5(121721), 6(1228—29), 7(1248 — 54), 8(1270) Салиб юришлари самарасиз бўлган.

1291 й. да Акра ш. нинг мусулмонлар қўлига ўтиши натижасида салибчилар Шарқдаги мулкларини бутунлай йўқотганлар.

Немис зодагонларининг 12—13а. ларда славянлар ва б. Болтиқбўйи халқларига қарши юришлари ҳамда 1209—29 й. ларда папалик ташаббуси билан Шим. Франция рицарларини Жан. Франциядаги диний ҳаракат қатнашчилари — альбигойчиларга қарши Альбигой урушларини ҳам кўпинча Салиб юришлари деб аташади.

---

Кирилл алифбосида мақола: САЛИБ ЮРИШЛАРИ ҳақида тўлиқ маълумот категорияси: С ҳарфи фикрингиз бўлса изоҳда қолдиринг ва дўстларингиз билан улашинг биз бундан минатдор бўламиз бизни кузатишни давом этинг (у ким, бу нима, қанақа ?, тушунчаси деган саволарга жавоб топишингиз мумкин)