Aka-uka Sayyidlar

Sayyid aka-uka atamasi 18-asr boshlarida Boburiylar imperiyasida qudratli boʻlgan Sayid Hasan Ali Xon va Sayid Husayn Ali Xonga ishora qiladi.

Ular islom payg'ambari Muhammad(s.a.v)ning qizi Fotima va Quraysh qabilasining Banu Hoshim qabilasidan bo'lgan kuyovi va amakivachchasi Ali orqali sayyidlar oilasiga yoki uning avlodlariga mansub ekanliklarini da'vo qilishgan.

Ularning da'vosi umuman qabul qilinmaydi, ular Panjobdan Muzaffarnagar tumanining sharqiy qismiga ko'chib kelgan oilalarning avlodlari ekani aytilgan.

Sayyid aka-uka Aurangzeb vafotidan keyin Boburiylar saroyida katta taʼsirga ega boʻldi va 1707-yilda imperator Aurangzeb oʻlimidan soʻng yuzaga kelgan anarxiya davrida qirollikka aylandi Ular 1710-yillarda o'z xohishlariga ko'ra Boburiy imperatorlarini taxtga qo'ydilar va taxtdan tushirdilar. Bahodirshoh I 1712-yilda vafot etdi, uning o‘rinbosari Jahondarshoh aka-uka Sayyidlar buyrug‘i bilan o‘ldirildi.

1713-yilda Jahondarning jiyani Farruxsiyar (hukmronligi 1713–1719) aka-ukalarning yordami bilan imperator boʻldi. Uning hukmronligi davlat hokimiyatini monopoliyaga olgan va imperatorni siymoga aylantirgan birodarlar ustunligini belgiladi. Birodarlar til biriktirib, Nizom-ul-Mulkni Boburiylar mahkamasidan uzoqda joylashgan Dekan shahriga jo'natishdi va uning ta'sirini kamaytirishdi. 1719-yilda birodarlar Farruxsiyarni ko‘r qilib, taxtdan tushirib, o‘ldirishdi. Keyin ular 1719-yil fevralda uning birinchi amakivachchasi Rafi ud-Darajotni keyingi hukmdor bo'lishini belgiladilar. Iyun oyida Rafi ud-Darajot o‘pka kasalligidan vafot etgach, uning akasi Rafi ud-Daulani (Shoh Jahon II) hukmdor qilib qo‘ydilar. 1719-yil sentabrida Rafi ud-Daulax ham oʻpka xastaligidan vafot etgach, Muhammadshoh (1719—1748 yillar hukmronligi) 1720-yilgacha oʻzining regentlari Sayyidlar bilan birga oʻn yetti yoshida taxtga oʻtirdi.

Muhammadshoh o'z hukmronligini qaytarib olish uchun Nizom-ul-Mulk Asaf Jah yordamida aka-ukalarni o'ldirishni tashkil qildi. Sayid Husayn Ali Xon 1720-yilda Fatehpur Sikrida oʻldirilgan, Sayid Hasan Ali Xon Barha esa 1722-yilda zaharlangan

Sayid Hasan Ali Xon va Sayid Husayn Ali Xon Sayid Abdulloh Xon-Sayid Mianning ko'p sonli o'g'illaridan ikkitasi edi.

1

Hasanning kenja ukasi Husayn Ali Xon, u oʻzining akasidan koʻra koʻproq kuch va qatʼiyatga ega boʻlganini hamma tan olgan, Temuriy imperatori Aurangzeb hukmronligi davrida avval Ranthambor, Ajmer, keyin esa Hindaunni boshqargan . - Bayana, Agrada .

Hozir shunday mashhurlikka erishgan ikki aka-uka Sayid oddiygina yangi boshlanuvchilar emas, balki eski harbiy aristokratiyadan edi. Sayid nasl-nasabining obro'si va o'z jasorati bilan qo'lga kiritilgan shaxsiy shon-shuhratdan tashqari, ular Aurangzeb tomonidan Dekanda Bijapurning birinchi Subedari, keyin esa Ajmerning Subedari etib saylangan Sayid Mianning o'g'illari edi. Ularning otasi Sayid Abdullohxon Sayid Miyon laqabli, Aurangzebning Mir Baxshi Ruhullohxon xizmatida ko'tarilgan va nihoyat, imperator Mansabdor martabasini olgach, o'zini katta shahzoda Muazzamga bog'lagan .

Hijriy 1106 (1694—1695)da imperator Bahodirshoh oʻgʻillarining toʻngʻichi shahzoda Muizzuddin Jahondarshoh Multan viloyatiga masʼul etib tayinlangach, Sayid Hasan Alixon va uning ukasi unga ergashdilar. U yerda. O‘tga chidamli Baloch zamindoriga qarshi ekspeditsiyada sayyidlar o‘sha kunning sharafi o‘zlariga tegishli, degan fikrda edilar. Shahzoda Muizzud-Din Jahondarshoh boshqacha fikrda bo‘lib, ularni o‘sha paytdagi sevimli boshqaruvchisi Isoxon Mianga topshirdi. Sayyidlar dudgonda xizmatni tashlab, Lahorga ta'mirlandilar, u erda ular o'sha joyning nozimi Munimxondan ish kutib, qiyosiy qashshoqlikda yashadilar. Imperator Aurangzeb vafot etganida va shahzoda Muhammad Muazzam Shoh Alam taxtga da’vogarlik qilish uchun Agraga yurganida Lahorga yetib borganida, sayyidlar o‘zlarini ko‘rsatishdi va ularning xizmatlari mamnuniyat bilan qabul qilindi. Hijriy 1119-yilning 18-rabiyi (1707-yil 18-iyun)da Jajau yoki Jajovan jangida ular avangard safida xizmat qilib, favqulodda vaziyatda sayyidlar odatiga koʻra, piyoda mardonavor jang qildilar. Uchinchi ukasi Sayid Nurud-Din Ali Xon dalada halok bo‘ldi, Sayid Husayn Ali Xon esa og‘ir yaralandi. Garchi ularning martabalari ko'tarilib, katta akasi otasining Sayid Mian unvonini olgan bo'lsa-da, yangi imperator ham, uning vaziri ham ularga munosib bo'lgan beqiyos xizmatlari uchun bunday iltifot ko'rsatmadi.

Shahzoda Farruxsiyar birinchi marta Azimobodga kelganida, Sayid Husayn Ali Xon ekspeditsiyada bo'lgan edi, shekilli, Bihorning Roxtas qal'asini qaytarib olish uchun, Muhammad Razo "Rayat Xon" tomonidan bosib olingan edi. Sayyidlar Farruxsiyar taxtga chiqarib, Lahorda kutilayotgan kurash natijasini bilishni kutmasdan, uning otasi shahzoda Azim-ush-shan nomiga xutba o‘qishga sababchi bo‘lganini eshitib, g‘azablanishdi. Shunday qilib, shtab-kvartirasiga qaytganida, uning birinchi turtki shahzodaning takliflarini butunlay rad etish edi. Haqiqatan ham, shahzoda Farruxsiyar kirishni istagan urinishlardan ko'ra umidsizroq ko'rinmasdi. Shahzodaning onasi endi kichik nabirasini olib, Sayyidlar onasiga shaxsiy tashrif buyurishni xavf ostiga qo'ydi. Uning argumentlari sayyidlar mavqei shahzoda otasining mehribonligi tufayli bo‘lganiga asoslangan edi. O'sha ota, ikki uka va ikkita amaki o'ldirilgan va shahzodaning o'z mablag'i hech qanday korxona uchun etarli emas edi. Sayyid Husayn Alixon o‘z yo‘lini tanlasin, yo shahzoda Farruxsiyarga o‘z huquqlarini tiklash va otasining o‘limidan o‘ch olishda yordam bersin yoki shahzodani zanjirband qilib, imperator Jahondarshoh huzuriga asir qilib yuborsin. Bu yerda Shahzodaning onasi va qizi boshlarini ko‘tarib, ovoz chiqarib yig‘lashdi. Sayyida ularning ko'z yoshlari bilan o'g'lini haramga chaqirdi. Kichkina qiz boshi yalang uning oyoqlariga yiqilib, undan yordam so'radi. Onasi unga: "Nima bo'lishidan qat'i nazar, u g'alaba qozonadi: agar mag'lub bo'lsa, uning nomi qiyomat kunigacha qahramon sifatida saqlanib qoladi; muvaffaqiyat qozongan taqdirda, butun Hindiston ularning oyoqlari ostida va ularning tepasida imperatordan boshqa hech kim bo'lmaydi", dedi. ”. Nihoyat u shunday dedi: “Agar siz imperator Jahondarshohga ergashsangiz, onangizning sizga bo'lgan da'vosini inkor qilganingiz uchun Buyuk Qozi oldida javob berishingiz kerak bo'ladi.

Imperator Farruxsiyar 1713-yilda Agra jangidagi g‘alabadan so‘ng Agradan Dehliga yo‘lda va Dehliga kelganidan so‘ng o‘z sarkardalari va zodagonlarini ko‘plab yangi lavozimlar va yangi unvonlar bilan taqdirlaydi. Sayid Hasan Ali Xon Barha Navob Qutb-ul-mulk, Yamin-ud-daulah, Sayid Mian Saani, Bahodur Zafar Jung, Sipah-salar, Yar-i-vafadar unvonlariga sazovor bo'ldi va vazir yoki Bosh vazir bo'ldi. Sayid Husayn Alixon Umdat-ul-mulk, Amir-ul-Umara, Bahodur, Ferozi Jung, Sipah Sardor unvonlari bilan birinchi baxshi etib tayinlangan.

Rajput shtatlari 50 yil davomida imperator hokimiyati tomonidan yashirin qo'zg'olonda edi. Imperator Bahodirshoh yanada og'irroq ishlar tufayli Rajaning samarasini kamaytira olmadi. O'sha monarxning o'limi bilan yuzaga kelgan sarosimada Ajit Singx musulmonlar tomonidan oziq-ovqat uchun sigir so'yishni va Alamgiri masjididan azon aytishni taqiqlaganidan so'ng, imperator zobitlarini Jodxpurdan quvib chiqarish va ularning uylarini vayron qilishdan tashqari, imperator hududiga kirib, uni egallab oldi. Imperator Farruxsiyar saltanatining boshida bu bosqinga chek qoʻyish zarurligi belgilandi va imperator buyruqlariga Rajaning javoblari qoniqarli bo'lmagani uchun unga qarshi yurish kerak edi.

Sayid Husayn Ali Xon 1714-yil 6-yanvarda Dehlini tark etdi. Qisqa kampaniyadan so'ng Raghunath, Jodhpurlik Maharaja Ajit Singx xizmatidagi munshi tinchlik muzokaralari uchun keldi. Sayid Husayn Ali Xon shu tariqa Mayrtaga yo'l oldi va u erda tinchlik shartnomasi tuzilmaguncha to'xtadi. Shartlarga ko'ra, Raja o'z qizlaridan birini imperatorga turmushga berishi kerak edi, ular Dola uslubida Rajaning o'g'li Abhay Singx Husayn Ali Xon bilan birga sudga borishi va Rajaning shaxsan ishtirok etishi kerak edi. Zafarxon Roshan ud- Daula bu xabar bilan hijriy 1126-yilning 5-jumodil (1714-yil 18-may) kuni mahkamaga keldi.

Sayyid Husayn Alixon yo‘qligida Mir Jumla III nomi bilan mashhur bo‘lgan Ubaydullaxon tobora kuchayib bordi.

“Mir Jumlaning so‘zi va muhri Farruxsiyarning so‘zi va muhridir”.

Sayyid aka-ukalarning Temuriy siyosatining yagona hokimiyatiga aylanishi turkiy zodagonlarining Moʻgʻul saroyidagi mavqeini pasaytirdi. Bu esa imperator Faruxsiyar davrida yuksak mavqega ega bo'lgan bu zodagonlarning hasadini to'lqinlantirdi. Natijada ular aka-uka Sayyidlarga qarshi aksilinqilob kuchini tuzdilar.

Aksilinqilob rahbari Nizom ul-Mulk edi. Aksilinqilobni bo‘ysundirish uchun aka-uka Sayidlar Nizom-ul-mulkni Dehlidan surgun qildilar. Nizom Malvaning Subahdari etib tayinlandi. Vaqti kelib Nizom Dekandagi Asirgarx va Burxonpur qal’alarini egallab oldi. Bundan tashqari, Nizom Dekan Subahdarning o'rinbosari bo'lgan Sayid Husayn Alixonning asrab olingan o'g'li Mir Alam Ali Xonni ham o'ldirdi.

Bu orada Dehlida aka-uka Sayyidlarga qarshi fitna uyushtirildi. Nizom-ul-mulk 1720-yil 9-oktyabrda Sayid Husayn Alixonni o'ldirdi. Sayid Hasan Ali Xon Barha katta qo‘shin bilan akasining qotilligi uchun qasos olishga yo‘l oldi. Ammo Sayid Hasan Ali Xon Barha o'sha yilning 15-16 noyabrida Palval (Xaryana) yaqinidagi Hasanpurda mag'lub bo'ldi va keyinroq u zaharlandi, 1722-yil 12-oktyabrda o'ldi. Shu tariqa Sayyid aka-ukalarining uzoq davom etgan faoliyati nihoyasiga yetdi.

Sayyid birodarlar uchun bir necha xil imlo va atamalar mavjud:

• Sayid aka-ukalar
• Barha sayidlari
• Saodat va Bara
• Barha sayyidlari
• Barhaning so'zlari
• Said birodarlar

Boburiylar imperiyasi davrida katta ta'sirga ega bo'lgan Sayyidlar jamoasi Saadat-e-Bara.
Saodat Xon U birodarlar Sayyidlarni ag'darishda katta rol o'ynadi.
Sadaat-e-Bilgram
Sayyidlar sulolasi Boburiylardan oldingi bu sulola aka-uka Sayidlar bilan bog‘langan bo‘lishi mumkin. Bu sulola asoschisi Xizrxonga ham qarang.

---

Lotin alifbosida maqola: Aka-uka Sayyidlar haqida to'liq ma'lumot kategoriyasi: A harfi fikringiz bo'lsa izohda qoldiring va do'stlaringiz bilan ulashing biz bundan minatdor bo'lamiz bizni kuzatishni davom eting (u kim, bu nima, qanaqa ?, tushunchasi, degan savolarga javob topishingiz mumkin)