Эшонтўраева Сора

Сора Эшонтўраева 1911 йил Наманган вилоятининг Янгиқўрғон туманидаги Бешбулоқ қишлоғида туғилган. Миллати ўзбек.

Ёшлигининг эрта паллаларида, отасининг вафотидан сўнг онаси Сорани бошқа икки фарзанди каби тарбияланиш учун бошқа оилага топширади. 11 ёшидан Тошкентдаги Зебунисо номидаги қизлар мактаб-интернатида тарбияланади, ҳаваскор тўгаракларда иштирок этади, сўнга, намунавий ўлка драматик трупаларининг оммавий спектакль саҳналарида иштирок этади.

1927 йил Москвадаги Ўзбек маънавият уйи (кейинроқ И.В. Сталин номидаги Ўзбек маънавият уйи) қошидаги Ўзбек давлат драматик студиясини тамомлайди, Р. Симонов, Л. Свердлин, И. Толчановлар синфида таҳсил олган. Мазкур студия битирувчилари Ҳамза номидаги Ўзбек драма театри асосини ташкил этишди.

1927 йилдан Марказий давлат намунавий ўзбек трупаси актрисаси (1929 йилдан Ҳамза номидаги ўзбек давлат драма театри, 2001 йилдан Ўзбек миллий академик драма театри) (Самарқанд, 1931 йилдан Тошкентда). 1943—1946 ва 1953—1960 йиллар театр директори.

Актриса ижодига илиқлик ва ҳаётий ҳаққонийлик хос, у қаҳрамон тимсолини чуқур ва драматик тарзда очиб беришга интилган.

Кинода суратга тушган.

1946—1955 ва 1981—1985 йиллар — Ўзбекистондаги театрал жамият бошқармаси раиси.

1942 йилдан (Болшевикларнинг) Бутунжаҳон Коммунистик партияси аъзоси. Ўзбек ССР Коммунистик партия Марказий қўмитаси аъзоси бўлган. Совет Иттифоқининг Коммунистик партияси XIX чақируви делигати. СССР Олий Кенгаши 2 – 4 чақирувилар депутати (1946—1958). Ўзбек ССР Олий Кенгаши депутати (1939 йилдан). Тинчлик ҳимояси совет қўмитаси аъзоси. Республика тинчлик жамғармаси бошқаруви раиси бўлган. СССР Вазирлар Кенгаши ҳузуридаги Фан ва санъат соҳасида Ленин мукофоти қўмитасининг аъзоси.

1998 йилнинг 8 сентябрь куни (бошқа манбаларга кўра 7 сентябрь) вафот этган. Тошкентдаги Чиғатой қабристонига дафн этилган.

Оиласи

Турмуш ўртоғи – Аброр Ҳидоятов (1900 – 1958), театр актёри, СССР халқ артисти (1945)

Ўғли – Гога Ҳидоятов (1930 йил туғилган), тарихшунос, профессор, тарих фанлари доктори, Ўзбекистон Республикасида хизмат кўрсатган фан арбоби.

Ўғли – Тимур (1932 йил туғилган).

Батафсил таржимаи холи

1939 йилнинг 15 сентябрь куни Катта Фарғона каналининг тантанавор очилиши бўлиб ўтди, бу тарихга абадий меҳнат ва фидокорлик, ўзбек халқининг ватанпарварлиги, эркка бўлган муҳаббат, бурчга садоқат рамзи сифатида киради. Бу буюк оммавий жасорат бўлди.

Каналнинг очилиш куни бутун халқ байрамига айланди. Канал тубидан сув кетишига қадар тантанали намойишлар бўлиб ўтди. Олдинда бутун республикага маълум, афсонавий артист учта аёл борарди – Тамара хоним, Мукаррама Турғунбоева ва Сора Эшонтўраева, уларнинг бари Фарғона водийсида туғилган эди. Уларнинг кетидан Ўзбекистон Коммунистик партияси Марказий Қўмитасининг биринчи котиби – Усмон Юсупов, халқ депутатлари кенгашининг раиси Абдужаббор Абдурахмонов ҳамда Ўзбекистон ССР Олий Кенгаши Раёсатининг раиси Йўлдош Оҳунбобоевлар борарди. Канал йўли бўйлаб карнайлар ўрнатилиб, улар орқали мусиқа жарангларди, қўшиқчилар, шоирлар, ёзувчилар, бастакорлар иштирок этишарди. Ҳамид Олимжоннинг ҳаяжонли овози йиғимсираб шеърлар ўқирди.

Бу эсда қоларли кун эди. Каналнинг икки қирғоғи бўйлаб ушбу чинакам бутун халқ байрамини қутлаб, халойиқ одам турарди. Ярим кечгача давом этган байрамда артистлар чиқишлар қилар, дўмбиралар, карнай-сурнайлар овози жаранглади. Республиканинг барча раҳбарияти бу кун шу ерда эди. Улар халқ билан бирга эди.

Сара Эшонтўраева ўша куни 27 ёшни қарши олди, аммо у бутун республикага машҳур эди. У Ўзбекистон халқ артисти, республика Олий Кенгаши депутати бўлиб, ўзбек саҳнаси жавоҳири ҳисобланарди, Ҳамза номидаги Ўзбек академик театрининг етакчи актрисаси бўлган.

Лекин унинг ҳаёти оғир бошланган. У 1912 йил Наманган вилоятининг кичкинагина Бешбулоқ қишлоғида туғилган. Отаси ёшлигида вафот этади ва оиласида яшаш учун ҳеч нарсаси қолмай, онаси ўзининг уч нафар фарзандини бошқа оилага тарбияланиш учун топширади. Онаси камбағал фарзандсиз чўпон эшиги тагига ташлаб кетганда, Сора бор-йўғи уч ойлик эди. Улар учун фарзанд Худонинг марҳамати бўлиб, унга Сора деб исм қўйишади. Уларнинг ҳеч нарсаси йўқ эди. Ўгай отаси қўйлар боқар эди, аммо ота-онаси унга асосий нарсани – меҳрни беришди. Бу камбағал инсонларга Сора бир умр миннатдор бўлиб ўтади. Камбағал инсонлар муҳаббати боқий ва самимий бўлади. Соранинг ёшлиги оғир, камбағал ва ҳақоратномус ўтган. Бир куни бой Сорага ҳайитда қизининг эски кўйлагини совға қилади. Бу Сора кийган биринчи ҳақиқий кўйлак эди. Онаси кўйлакни ювиб, бўйига мостлаб, тўғирлаб беради ва эртасига Сора кўйлакни кийиб, энди бойнинг боллари у билан барча сингари ўйнашади деган умидда, югуриб кўчага чиқади. Аммо болалар шу заҳотиёқ кулишади, улар шойи ва баҳмал кийган бир вақтда, Сора ранги ўчган, эски кўйлакда эди. Бу болаларнинг қалби нозик бўлиши ҳақидаги биринчи адолатсиз дарс эди. Йўқ, болалар қўйбоқарнинг боласини, устига-устак етимни қабул қилишмади. Сора уйига югуриб кириб, онасининг қучоғига отилди ва ўкириб йиғлаб юборди. Онаси қўлдан келганча тинчлантириб, қўй қизим, йиғлама, Худо меҳрибон ва адолатли, сенинг ҳаётингда ҳам қачондир байрам бўлади. Худо сени ёлғизлайтмайди, дерди.

Октябрь инқилоби Сора ҳаётини тубдан ўзгартириб юборади. Бойлар қўлида ишлаган отаси қочиб, бор бойлигидан, чорва ва ерларидан айрилади. Фарғона водийсига очарчилик даври келади. Барча шаҳарга интилади. Соранинг оиласи ҳам Тошкентга кетишга қарор қилади. Ўзининг хотираларида (хали нашр этилмаган) Сора Эшонтўраева мол-мулкларини ота-онаси осонлик билан олиб ўтишганлиги ҳақида ёзади. Отаси буйрани, ёстиқни, иккита адёлни, онаси эса кичик қозон, идиш-товоқларни кўтариб боради, олти яшар Соранинг қўлига қумғон ва темир чойнакни бериб қўйишади. Икки кундан сўнг улар Тошкентга етиб келишади. Улар янги шаҳардаги ҳозирги Педагогика институтига яқин жойдаги Касьяновск тор кўчасида маҳаллий ишчи хонадонидан хона олиб, ўша ерга ўрнашишади. Туман Тошкент-Оренбург темир йўлининг рус ишчилари билан банд эди. Ён-атрофдагиларнинг бари рус тилида сўзлашар, аввалига, Сора яқин қўшнилари билан тил топишиши қийин бўлган. Улар туғилган кунларга, арча байрамларга чақиришар, совғалар ҳадя этишар эди. У янги дунёга яқинлашгиси келди. Уларнинг аввалроқ эшитилмаган Женя, Валя, Нина, Маша ва бошқа исмларини ўргана бошлади. Умрининг охиригача Сора улар билан дўстона муносабатда бўлади ва кўп тарафдан уларга ёрдам беради. Эҳтимол, Сора тил ўрганишга алоҳида қобилиятли бўлган, зотан, у тез орада рус тилини эркин эгаллаган. Отаси ва онаси умрининг охиригача рус тилини ўргана олишмаган ва Сора улар билан қўшнилари ўртасида таржимон бўлган.

Ҳаёт ўзгариб борарди. Тошкентда болалар уйлари очилиб, етим болаларни овқатлантиришар, кийинтиришар, ўқитиб, тарбия беришарди ва ҳатто, касбга ҳам ўргатишарди. Бу ерда янги Ўзбекистон авлоди туғила бошлади. Ҳамма ота-оналар ўз фарзандларини болалар уйига беришга интиларди, болаларга ота уйидан кўра болалар уйи кўпроқ ёқарди. Тарбиячиларнинг катта қисми Қозондан чақиртирилган татар маърифатпарварлари бўлишган. 1922 йил Сора Зебинисо номидаги 2-сонли қизлар мактаб-интернатига қабул қилинади. Бу ерда драмтўгарак ташкил этилиб, уни таниқли шоир, жадидчи Абдурауф Фитрат бошқарган. Тарбияланувчилар учун махсус “Етим” номли саҳна асарини ёзиб, унда умрбод жонсиз она томонидан қўриқланувчи етимликнинг аччиқ ҳиссасини очиб беришга ҳаракат қилган. Саҳна асаридаги ролига кўра, етим-қиз ҳар куни онасининг қабрига келиб, ундан адолатсизликлардан ҳимоя қилишини сўрайди. Бир нечта тарбияланувчи уни ижро этиб кўришди, аммо уларнинг ижросидан Фитрат қониқмайди. Фитрат Соранинг ижросига эътибор қаратади. Натижа ёзувчини ҳайратда қолдиради. Сора унда бутун умри етимликда ўтган — ўзини ижро этади. Интернатнинг бадиий раҳбари Али Ардобус билан бирга улар Сорани актриса бўлиши кераклигига қарор қилишади.

Бу вақтлар ёзувчи Чўлпон янги иқтидор соҳибларини Москвадаги театр студиясига жўнатиш учун ахтармоқда эди. А. Фитрат студиясига Сорани қўшишни таклиф қилади. 1925 йил Сора Москвага кетади ва Кичик Брон кўчасидаги Рябушинский саройида жойлашган Ўзбек маънавият уйи қошидаги театр студиясига бирлашади. Студияга келганидан бир йилдан сўнг у пианинода яхши чалишни бошлайди, Станиславский драма мактабининг барса нозик жиҳатларини тушуниб олади. Студия бошқарувчиси Чўлпон унга катта ҳурмат билан қарайди. У Сорага тўғри ўзбек тилини ўргатади. Чўлпоннинг хотини рус аёли бўлиб, унга рус тилини ўргатади. У Сорага И.С.Тургеневнинг “Дворян уяси” китобини совға қилиб, уни Сора чин дилдан ўқиб чиқади. Сора С. Есениннинг шеърларини катта қизиқиш билан ўқийди. У Соранинг севимли шоирига айланади.

Москва студиясининг битириши билан, ўзбек драматик театрининг биринчи қалдирғочлари Ўзбекистонга қайтишни бошлайди ва у вақтлар таниқли режиссёр Маннон Уйғур томонидан бошқарилган Карл Маркс номидаги театр базасидаги Марказий ўзбек драматик труппаси артистлари бўлиб етишади. 1928 йил труппа Ҳамза номидаги ўзбек драматик театрига ўзгартирилди ва Самарқанддан республиканинг пойтахти бўлмиш Тошкентга кўчирилади. Шу вақтдан эътиборан, Сора Эшонтўраевнинг нафақат ишда, балки ҳаётида ҳам ақл бовар қилмас кўтарилишлари бошланади. 1929 йил у театрдаги бўлажак буюк шериги Аброр Ҳидоятовга турмушга чиқади. 1930 йил улар ўғил фарзандлик бўлиб, унга Гога деб исм қўйишади. Бу театрнинг биринчи фарзанди бўлиб, унга жамоавий исм қўйилган. Бола туғилишидан сал олдинроқ, Сора Файконинг “Портфель кўтарган одам” саҳна асарида ўн беш яшарли йигитча ролини ижро этиб, унинг исми Гога бўлади.

Мажлисда бутун жамоа бир овоздан Сора ва Аброрларнинг ўғлига Гога деб исм қўйишга қарор қилади. Театр диреткори Ёқуб Алиев мажлисда: “Биринчимиз келажакдаги барча муваффақиятларингизнинг ҳамроҳи бўлсин”, дейди.

Шуҳрат Соранинг бутун ижодига ҳамроҳ бўлди. 1935 йил театрда Шекспирнинг “Гамлет, болалар шаҳзодаси” саҳна асари қўйилди. Бу Аброр Ҳидоятов ва Сора Эшонтўраева жуфтлигининг юлдузли чўққиси эди. Таржимани Чўлпон ўгирган.

1937 йил республика Олий Кенгаши сайловлари бўлиб ўтади. Она қишлоғи Бешбулоқ депутатлик учун унинг номзодини илгари суради. Сора болаликдаги тенгдошлари, дўстлари Усмон Мамашаев, Исоқ Дадабаевлар билан кўришади, улар колхоз раиси каби мансабларни эгаллашган эди, улар билан ёшликдаги севимли жойларини айланиб чиқишади. 1937 йилнинг декабрида у Ўзбек ССР Олий кенгаши депупатлигига сайланади. Бу янги ҳаёт бўсағаси эди. Умуман олганда, 1937 йил унинг ҳаётида ўзгача бўлган. 1937 йилнинг июнида Москвада ўзбек санъати ва адабиёти ўн кунлиги ташкил этилди. У катта муваффақият билан ўтиб, театрга академик унвони берилган ва Ленин ордени билан тақдирланган. Сора Қизил Меҳнат Нишони ордени билан тақдирланади. Унга ЎзССР Халқ артисти унвони берилади.

Аммо бу йилнинг энг аҳамиятли ҳодисаси Сталин билан учрашуви бўлди. Ўзбек санъати ва адабиёти ўн кунлиги якунланиши билан, ҳукумат Москвадаги Катта Кремль залида қабул уюштиради. Сора Сталиндан беш метр нарида ўтиради, уларнинг ўртасида К.Ворошилов, СССР халқ мудофааси ва СССР Олий Кенгаши Раёсати раиси М.Калининлар ўтиришган. Таниқли қозоқ олими, филология фанлари доктори, филологиянинг таниқли тадқиқотчиси, ўзбек халқининг буюк дўсти В.А. Исенгалиева бўлиб ўтганлар ҳақида 2012 йил Олма-отада чоп этилган ўзининг “Ўзбекистон фахри” китобида ёзади: “Расмий тадбирдан сўнг сўз Сорага берилди. У самимий ва сидқидилдан Совет ҳукуматига Осиё республикаларида фан ва маданият ривожи учун миннатдорчилик билдирди. Нутқ тоза рус тилидa баён қилинди ва бутун зал ларзага келди. Сталин ўз ўрнидан туриб, икки қадаҳ шампан виносини олди-да ва уни вальсга таклиф этди. Бахтдан Соранинг боши айланарди, у рақсга яхши тушди. Сталин унга нималардир дерди, аммо у тушунмай, фақат алоҳила сўзларни аранг эшитарди: яхши гапирдингиз, тўғри гапирдингиз, шундай одамлар билан коммунизмни қурамиз” (В.Т.Исенгалиева “Ўзбекситон фахри” Олма-ота, 2012 й.бет 16)

Орадан бир неча йил ўтгач, у оиласига Сталин ўрта бўйли, малла сочли, юзида чeчакдан қолган чандиқ излари бор, чап қўли кам ҳаракатли бўлгани ҳақида сўзлаб беради. У аъло дарада рақсга тушган ва рус тилини қаердан ўрганганим, қаердан рақсга тушишни билишимни бетиним сўрарди. Яхши гапирдингиз, тўғри гапирдингиз, баракалла! Бу унинг ҳаётидаги ҳал қилувчи ўзгариш бўлди.

Ўзини ижтимоий ва сиёсий фаолиятга бағишлаган киши ўзига хос ахлоқий хусусиятларга эга бўлиши керак. Ахир, бу иш учун ҳақ тўланмаган. Сора ўзига хос феъл-атфори билан ажралиб турарди, жамоат, халқ олдидаги улкан масъулият. У ижтимоий-сиёсий фаолиятга улкан куч-ғайрат билан киришган, у тиним билмаган, табиат уни ғайритабиий меҳнаткашлик билан сийлаган. 1943 йил у Ҳамза номидаги театр директори этиб тайинланади. Бу жуда масъулиятли лавозим эди.

Сора, деярли йигирма йил театр директорлиги лавозимида ишлаб, маъмурият лавозими билан ижодини уйғунлаштиради. Унинг жамоадаги нуфузи ортади ва бу вақт ичида ҳеч қандай эътибор бўлмайди. У театр жамоасини Тошкент театр институти битирувчилар билан янгилайди. Эллигинчи йиллар театрга Яйра Абдуллаева, Риҳси Иброҳимова, Эркли Маликбаева, Ирода Алиева, Ёқуб Аҳмедов, Турғун Азизовлар киради. Ёш актёрлар тез орада, жамоанинг етакчи аъзоларига айланади. Театр директори театрда барча йўналиш инновацион санъатга қаратилган юқори ижодий кайфият ярата олган. Сора янги бадиий рaҳбар Александр Гинбузни топади ва ёш иқтидор эгаларини олға суриш, хизмат кўрсатган артистларнинг янги қирраларини намоён этишга қаратилган репертуар ҳам янгиланади. Соранинг қувончини чегараси йўқ эди. Унинг ёши бор-йўғи 43 да эди. Театр республикадаги иқтидорли актёрлар ўчоғига айланган эди.

Соранинг шижоатини жамоатчилик ҳам, республика раҳбарлари ҳам юқори баҳолашарди. 1949 йил Ўзбек театр жамияти яратилди, Сора биринчи раиси этиб сайланади ва кичик чекиниш билан 35 йил давомида ушбу лавозимни эгаллайди. Ушбу ташкилот туфайли Ўзбекистон театрининг умумижодий даражаси кўтарилади. У маданият вазирлигининг бадиий кенгаши аъзосига айланиб, республикада театр санъати ривожланида фаол таъсир кўрсатади. У театр санъатида шубҳасиз обрўга эга эди, унинг сўзи хулосаларда ҳал қилувчи кучга эга эди. 30 йил ичида у бирорта ҳам мажлисни қўйиб юбормаган.

У Совет тинчлик қўмитаси аъзоси ва Ўзбекистон тинчлик жамғармаси раиси этиб сайланади, 1947 йил Сталин мукофоти, кейинроқ, Ленин мукофоти қўмитаси аъзолигига тасдиқланади. 1946 йил СССР Олий Кенгаши иккинчи чақириқ депутати этиб сайланади. 3-5 чақириқларда қайта сайланади. Сўнгра, яна ЎзССР Олий кенгаши депутати этиб сайланади. 1956 йил СССР делегацияси парламенти таркибида Ҳиндистонга ташриф буюради. Ҳиндистоннинг атоқли арбоблари билан учрашув унинг қалбида ўчмас из қолдирди. Ўзининг чиқишларида у завқ ила Ж. Неру, Индира Ганди, Кришна Менонлар ҳақида гапирган. У кўплаб мамлакатларда бўлган, хусусан, Эрон, Хитой, Ҳиндистон, Австрия, Англия ва бошқалар. У кўплаб xорижий биродарлар орттирган ва улар билан доимий ёзишмалар олиб борган ва албатта, алоҳида эътиборга лойиқ дўсти Кентерберийск черкўвидан Хьюлетт Джонсон бўлиб, уни “Отелло” спектаклида кўрган ва “My Desdemone” (Менинг Дездемонам) деб чақирган.

У саҳнасиз ҳаётини тасаввур қила олмасди. 100 дан ортиқ роллар ижро этган ва уларнинг бари спектаклларда бош роль бўлган. Оилавий ҳаёт чинакам аёллик бахтининг кўрсатгичи эди. Ишдаги ҳеч қандай муваффақият, ҳеч қандай ҳаётий ютуқлар аёлнинг оналик ва уйдаги бекалик бахтини боса олмайди. Буларсиз барча бемаънодир. Соранинг турмаш ўртоғи буюк Аброр Ҳидоятов унинг доимий шериги бўлган. Улар Гога (1930 й.) ва Тимур (1932 й.) исмли икки нафар ўғил фарзанд кўришди ва уларни жуда яхши кўришарди.

У шоҳмотни жуда яхши ўйнаган ва Гогани ҳам ўргатган. Гога спорт устаси номзоди шарафига эга бўлган. Тимурга эса расм чизиши учун мольберт ҳарид қилади. Деярли, ҳар куни китоблар олиб келади ва болаларнинг нутқини ва эшитиш қобилиятини ривожлантириш учун оғзаки жамоавий китобхонликлар ўтказади. Гога тарихшунос бўлиб етишди, у Москва университетини битирган ва 39 ёшида докторлик диссертациясини ёқлади, 40 ёшида эса профессор бўлди. Тимур атоқли меъмор бўлди, у ҳам фан доктори ва профессор даражасига эришди. У ўз фарзандларига шундай тарбия берди. Етимлик тақдирига дош бериб вояга етган Сора буюк она бўлди. Улар оналарини жонидан ортиқ кўрардилар.

Умрининг охиригача Соранинг ижоди сўнмади. Аммо вақт бўйсунмайди. 1941 йил “Отелло” спектаклининг тантанали намойиши бўлиб ўтди, Сора яна бир қатор роллар ижро этиб, унинг янги ижод қирраларини очиб берарди. Булар: Уйғун ва И.Султоновларнинг саҳна асаридаги Гули ва Чингиз Айтматовнинг “Она ер”идаги Тўлғаной, Софоклнинг “Шоҳ Эдип”идаги Йокаста, америкалик ёзувчи Стоуннинг “Буёғи жимлик” саҳна асаридаги Жейн.

Буларнинг бари турли давр ва халқларга оил роллар эди, аммо Сора умуминсоний қадриятларни топа олган ва ҳар бир роли санъат шоҳ супадаги янги қадам бўлди. У бошқа актрисалар орасида қалб кенглиги ва соддалиги билан ажралди. Ундан ўзига хос жозиба, илиқлик ва самимийлик тароват сочар эди. Уни бутун республика танир ва ҳурмат қилар эди, у чинакам халқ қизи эди. Унинг на саҳнада, на ҳаётда рақиби бўлмаган. У давр қизи эди ва ўз ишига, она Ватанига содиқ ҳолда, ҳаётдан 1998 йил кўз юмди.

Мустақил Ўзбекистон ҳукумати унинг ижодини, республикага ва халқига садоқатини юқори баҳолар эди. 1993 йил у “Соғлом авлод учун”, 2004 йил ўлимидан сўнг “Буюк хизматлари учун” олий мукофотлар билан тақдирланган. У Ўзбекистоннинг янги ҳаёт, янги жамият қурилишида фаол иштирок этишни истаган. У 1998 йилнинг 9 сентябрь куни умрининг 86 йилида ҳаётган кўз юмган, тинч ва осойишта жон берган.

Мукофот ва унвонлари

• Ўзбек ССР Халқ артисти (1937)
• СССР Халқ артисти (1951)
• Иккинчи даражали Сталин мукофоти (1949) — Уйғун ва И.А. Султоновларнинг “Алишер Навои” спектаклидаги Гули роли учун
• СССР Давлат мукофоти (1977) —К. Яшеннинг “Инқилоб тонги” спектаклидаги роли учун
• Ҳамза номидаги Ўзбек ССР давлат мукофоти (1967)
• У. Шекспир номидаги мукофот
• Иккита Ленин ордени
• Октябрь инқилоби ордени (1991)
• Қизил Меҳнат Нишони ордени
• 3 та орден
• “Соғлом авлод учун” ордени, (1993)
• “Буюк хизматлари учун” ордени (2004 – ўлимидан сўнг)
• “Иккинчи жаҳон урушидаги эзгу хизматлари учун 1941—1945 йиллар” медали
• “Улуғ Ватан урушининг ўттиз йиллик ғалабаси 1941—1945 йиллар” медали
• “Улуғ Ватан урушига қирқ йил 1941—1945 йиллар” медали

Театрдаги роллари

• 1927 — “Маликаи Турандот” К. Гоцци — Адельма
• 1927 — “Икки мулозим хизматкори” К. Гольдони — Беатриче
• 1928 — “Худжум” В.Г. Ян ва Чўлпон — Турсуной
• 1929 — “Икки коммунист” К. Яшен — Дилбар[2]
• 1929 — “Портфель кўтарган одам” А.М. Файко — Гога
• 1931, 1944 — “Қўй чашмаси” Л. де Веги — Лауренсия
• 1931 — “Ёндирамиз” К. Яшен — Ўлмас
• 1935 — “Гамлет” У. Шекспир — Офелия
• 1936 — “Номус ва муҳаббат” К. Яшен — Онахон
• 1937 — “Любовь Яровая” К. Тренёв — Любовь Яровая
• 1938 — “Жала” А.Н. Островский — Катерина
• 1939 — “Бой ва хизматкор” Ҳамза — Жамила
• 1941 — “Отелло” У. Шекспир — Дездемона
• 1942 — “Истилочиларга ўлим” К. Яшен — Оксана
• 1945 — “Алишер Навоий” Уйғун ва И.А. Султонов — Гули
• 1947 — “Денгиздагилар учун” Б. Лавренёва — Шабунина
• 1947 — “Русча савол” К. Симонова — Джесси
• 1950 — “Элчихона ойналаридан” ака-ука Турлар — Ева Грант
• 1952 — “Боқий йўл бўйлаб” В. Брагин ва Г. Товстоноговларнинг Ю. Фучика “Бўйиндаги ҳуржун” китоби асоси — Густа Фучикова
• 1953 — “Туркия ҳақида ҳикоя” Н. Ҳикмат — коммунист Хатче
• 1957 — “Алжир, ватаним менинг!” М. Дибнинг романи асосида — Айни
• 1958 — “Ҳуррият” Уйғун — Ҳуррият
• 1961 — “Салом, юлдуз” (“Фауст ва ўлим”) А.С. Левада — Ирина
• 1963 — “Оптимистик фожиа” В.В. Вишневский — Қўмондон
• 1965 — “Аёл ҳаёти” М. Каору — Седзу
• 1966 — “Қирол Лир” У. Шекспир — Гонерилья
• Сепсиз“ А.Н. Островский — Лариса
• “Шоҳ Эдип” Софокл — Иокаста
• “Инқилоб тонги” К. Яшен — Она
• “Тош меҳмон” А.С. Пушкин — Дона Анна
• “Муқанна” Ҳ. Олимжон — Гулойим
• “Нотаниш” В. Дельмар — она

Кинодаги роллари

• 1953 — Бой ва хизматчи — Жамила
• 1954 — Опа-сингиз Раҳмоновлар — Мунис

1966 — Саёт қўнғироғи — Ҳолида она

---

Кирилл алифбосида мақола: Эшонтўраева Сора ҳақида тўлиқ маълумот категорияси: Энсиклопедия фикрингиз бўлса изоҳда қолдиринг ва дўстларингиз билан улашинг биз бундан минатдор бўламиз бизни кузатишни давом этинг (у ким, бу нима, қанақа ?, тушунчаси деган саволарга жавоб топишингиз мумкин)