Ko'mir qanday hosil bo'lgan

Komir geologik jarayonlar natijasida yuzaga kelgan qazilma yoqilgi bolib, asosan osimlik qoldiqlaridan hosil boladi. U milliardlab yillar davomida bosim va issiqlik tasirida organik materiallarning ozgarishidan shakllanadi. Quyidagi bosqichlar komirning hosil bolish jarayonini tushuntiradi:

1. Osimlik materiallarining yigilishi

• Komir hosil bolishi qadimgi botqoqlik joylarda boshlangan. Bu hududlarda osuvchi daraxtlar, moxlar va boshqa osimliklar olgach, botqoqlik suvlarida chiriy boshlagan.
• Suv kislorodning past miqdorini taminlagan, bu esa organik materiallarning toliq chirib ketishining oldini olgan.

2. Torflanish jarayoni

• Osimlik qoldiqlari gidroliz jarayonida torf deb ataluvchi past darajadagi yoqilgi hosil qiladi.
• Torf qalin qatlamlarga yigilib, boshqa chokindi jinslar bilan qoplanadi.

3. Bosim va issiqlik tasiri

• Torf qatlamlari uzoq vaqt davomida yuqori bosim va issiqlik tasirida karbonlashadi. Bu jarayonda torfdan suv va boshqa uchuvchan moddalar chiqarilib, karbon miqdori ortadi.
• Shu tarzda, torf asta-sekin qongir komir, keyin esa toshkomirga aylanadi.

4. Energiya toplanishi

• Komir tarkibidagi energiya qadimgi osimliklar fotosintez orqali quyosh nuridan olgan energiyaning saqlanib qolishi natijasidir.
• Osimliklar karbonat angidrid va suvni organik birikmalarga aylantirishda quyosh energiyasidan foydalangan. Bu energiya komirda kimyoviy shaklda saqlangan.

Komirning turlari:

• Torf: Eng past darajadagi karbonatlashgan komir.
• Qongir komir: Torfdan keyingi bosqichda hosil boladi.
• Toshkomir: Yuqori sifatli komir bolib, unda karbon miqdori yuqori.
• Antrasit: Eng yuqori darajada karbonlashgan va eng kop energiya chiqaruvchi komir turi.

Komir yoqilgi sifatida ishlatilganda, undagi saqlangan energiya issiqlik yoki elektr energiyasiga aylantiriladi. Komirni yoqish jarayonida ajralgan issiqlik suvni bugga aylantiradi, bu esa elektr stansiyalarida turbinani aylantiradi va elektr energiyasini hosil qiladi.