Ko‘z Rangi Nima Uchun Turlicha? Genetika va Omillar
Ko‘z rangi asosan genetika va melanin miqdoriga bog‘liq holda shakllanadi. Quyidagi omillar bunda asosiy rol o‘ynaydi:
1. Genetika
Ko‘z rangini aniqlovchi asosiy omil irsiyatdir. Ko‘z rangi bir nechta genlar tomonidan boshqariladi, lekin eng muhimi OCA2 va HERC2 genlari hisoblanadi. Ushbu genlar ko‘z rangining qorachiligi yoki ochligiga ta’sir qiladi.
- Agar ota-onaning ikkalasi ham ko‘k ko‘zli bo‘lsa, bolada ham ko‘k ko‘z bo‘lish ehtimoli yuqori.
- Agar ota yoki ona jigarrang ko‘zli bo‘lsa, jigarrang dominant bo‘lgani sababli, bola ham ko‘proq jigarrang ko‘zga ega bo‘lishi mumkin.
2. Melanin miqdori
Melanin – bu pigment bo‘lib, u nafaqat ko‘z, balki soch va teri rangiga ham ta’sir qiladi.
- Ko‘p melanin → jigarrang yoki qora ko‘z
- O‘rtacha melanin → yashil yoki och jigarrang ko‘z
- Kam melanin → ko‘k yoki kulrang ko‘z
3. Yorug‘likning sochilishi (Rayleigh tarqalishi)
Ko‘k va yashil ko‘zlarda kam melanin bo‘lishi sababli, yorug‘lik Rayleigh tarqalishi natijasida turli ranglarda aks etadi. Bu hodisa osmonning ko‘k ko‘rinishiga o‘xshaydi.
4. Yosh va o‘zgarishlar
- Yangi tug‘ilgan chaqaloqlarning ko‘zlari odatda ochroq bo‘ladi, chunki melaninning to‘liq ishlab chiqarilishi vaqt talab etadi.
- Yosh o‘tishi bilan ba’zi kishilarning ko‘z ranglari biroz o‘zgarishi mumkin.
- Kasalliklar yoki jarohatlar ba’zida ko‘z rangining o‘zgarishiga sabab bo‘lishi mumkin.
Xulosa
Ko‘z rangi irsiy omillar, melanin miqdori va yorug‘likning qanday sochilishi natijasida shakllanadi. Jigarrang ko‘z eng keng tarqalgan, ko‘k va yashil esa kam uchraydigan ranglardir.