NITRILLAR

NITRILLAR — organik radikallar bilan bogʻlangan bitta yoki bir necha sian guruhi — C=N ni saqlovchi organik birikmalar. Nitrillar izonitrillar + R — N = S izomerlaridir. Nitrillar nomi, odatda, karbon kislotalarining nomidan keltirib chiqariladi, bunga misol qilib atsetonitril CH3CN ni sirka kislota nitrili, adipodinitril (NCCH2)4CN ni adipin kislota di-nitrili deb atalishini koʻrsatish mumkin. Nitrillarni sianid kislota hosilalari sifatida ham qaraladi (SN2= CHCH2CN — allilsianid va h. k.).

Nitrillar — rangsiz suyuqlik yoki qattiq moddalardir. Suvda oz, koʻpgina organik erituvchilarda yaxshi eriydi, elektrofillar va nukleofillar bilan taʼsirlashadi, metallar tuzlari bilan kom-plekslar hosil qiladi, aproton muhitda galogenvodorodlar bilan ham taʼsirlashadi, spirtlar va tiollar bilan imidoefirlar yoki tiomidatlar tuzlarini beradi. Karbon kislotalar bilan qizdirilgan Nitrillar imidlarga aylana-di, ammiak bilan yoki birlamchi yoki ik-kilamchi aminlar bilan amidinlar beradi, gidroksilamin amidoksim, gidrazon esa amidazon hosil qiladi. Nitrillar magniyorganik birikmalar bilan birikib, magniy almashgan ketiminlarga, ular esa gidrolizlanib (kislotali muhitda) ketonlarga aylanadi. Nitrillar fos-forning galogenli birikmalari bilan fosfazobirikmalar (iminofosforanlar) beradi. Ritter reaksiyasi orqali Nitrillarga olefinlar yoki ularning funksional hosilalarini taʼsir ettirish yoʻli bilan amidlar olish mumkin. Nitrillardan tetrazollar, piridin xreilalari, tri-azinlar, iminonitrillar, zanjirli ketonlar, aminobirikmalar, aldegid va b. birikmalar olinadi.

Nitrillar amidlarni degidratlash, sianid kislota tuzlarini alkillash, uglevodorodlarni ammonoliz qilish, spirtlarga ammiak taʼsir ettirish yoki boshqa yoʻllar bilan olinadi.

Nitrillar eritmalar, radikal-zanjir reaksiyalar initsiatorlari sifatida, sunʼiy tolalar olishda xom ashyo, plastifikatorlar, dori-darmon va pestitsidlar i. ch. da qoʻllanadi.

---

Lotin alifbosida maqola: NITRILLAR haqida to'liq ma'lumot kategoriyasi: N harfi fikringiz bo'lsa izohda qoldiring va do'stlaringiz bilan ulashing biz bundan minatdor bo'lamiz bizni kuzatishni davom eting (u kim, bu nima, qanaqa ?, tushunchasi, degan savolarga javob topishingiz mumkin)