ЖИНОЯТ

ЖИНОЯТ — жиноят қонунида назарда тутилган ижтимоий хавфли қилмиш. Муайян қилмишни Жиноят деб ҳисоблаш масаласи ҳар бир давлатда ўзининг ижтимоий тузуми, аҳолининг турмуш тарзи, миллий хусусиятлари, урф-одатлари, анъаналари ва ҳ. к. га мувофиқ халқаро ҳуқуқ меъёрлари эътиборга олинган ҳолда ҳал этилади. Қилмиш Жиноят эканлигини аниқлаш учун қуйидаги умумий белгилар назарга олинади:

1) қилмишнинг ижтимоий хавфлилиги;

2) айбнинг мавжудлиги;

3) жазога сазоворлиги. Ҳар қандай жиноий қилмишда мазкур белгиларнинг барчаси бирданига мавжуд бўлиши шарт, улардан бири мавжуд бўлмаса, қилмишни Жиноят эмас, деб ҳисоблашга асос топилади. Жиноятлар ўз хусусияти ва ижтимоий хавфлилик даражасига кўра: ижтимоий хавфи катта бўлмаган; унча оғир бўлмаган; оғир; ўта оғир Жиноят ларга бўлинади. Жиноятлар тажовуз объектига кўра, шахсга қарши Ж., иқтисодиёт соҳасидаги Жиноят, жамоат хавфсизлиги ва жамоат тартибига қарши Жиноят, давлат ҳокимиятига қарши Жиноят, экология соҳасидаги Жиноят, ҳарбий хизматни ўташ тартибига қарши Жиноят, тинчлик ва инсоният хавфсизлигига қарши Жиноятга бўлинади. Айбнинг шаклига кўра эса қасддан содир этилган Жиноят ва эҳтиётсизлик орқасида содир этилган Жиноятга бўлинади. Шахс ўз ҳаракати ёки ҳаракатсизлигини ва бундан келиб чиқадиган жиноий оқибатни англаган, ўз ҳаракатларини бошқара оладиган бўлсагина қилмиши Жиноят ҳисобланади. Субъект ёшига етмаган ва ақли норасо шахслар томонидан содир этилган ижтимоий хавфли қилмиш Жиноят саналмайди ва уларга нисбатан Жиноят қонунида назарда тутилган мажбурлов чораларини қўллаш мумкин эмас. ЎзР Жиноят кодексида қилмишнинг жиноийлигини истисно этадиган ҳолатларнинг қуйидаги 6 тури белгиланган:

1) кам аҳамиятли қилмишлар; 2) зарурий мудофаа;

3) охирги зарурат; 4) ижтимоий хавфли қилмиш содир этган шахсни ушлаш вақтида зарар етказиш;

5) буйруқ ёки бошқа вазифаларни ижро этиш;

6) касб ёки хўжалик фаолияти билан боғлиқ асосли таваккалчилик (36—41-моддалар). Мазкур ҳаракатлар туфайли келиб чиққан оқибатлар жиноий оқибат хисобланмайди, қилмиш ҳам Жиноят саналмайди. Алоҳида олинган муайян бир Жиноят ва умуман жиноятчилик содир этилишига таъсир кўрсатувчи ижтимоий омиллар, хрдисалар, жараёнлар бўлади. Жиноят сабаблари ўрганилаётганда ана шулар ҳисобга олинади. Жумладан, биринчидан шахснинг ўзи, унинг дунё қараши, қизиқишлари, жамият ва давлатга, ён атрофидаги кишилар ва оилага муносабати, унда салбий сифатларнинг шаклланиши ва кучайиши; иккинчидан — шахс тарбияланган, вояга етган оилавий ва ижтимоий муҳит; учинчидан — Ж. содир этилган вақтдаги шароит, вазиятга эътибор берилади.

Мамажон Усмоналиев.

---

Кирилл алифбосида мақола: ЖИНОЯТ ҳақида тўлиқ маълумот категорияси: Ж ҳарфи фикрингиз бўлса изоҳда қолдиринг ва дўстларингиз билан улашинг биз бундан минатдор бўламиз бизни кузатишни давом этинг (у ким, бу нима, қанақа ?, тушунчаси деган саволарга жавоб топишингиз мумкин)