МЕБЕЛЬ САНОАТИ

МЕБЕЛЬ САНОАТИ — ёгочеозлик саноатининг етакчи тармоғи. Хонадонлар ва жамоат бинолари учун мебель ишлаб чиқаради. Ўзбекистонда мебель саноат усулида ишлаб чикарила бош-. лагунга қадар уй-рўзғор буюмлари (хонтахта, курси, жовон, сандиқ ва б.) кустарь ва ярим кустарь корхоналарда тайёрланган. Мебель саноатининг дастлабки маҳсулотлари — турар жой ва жамоат би-нолари учун мебель и. ч. 1922 й. дан бошланди. Уйрўзғор ва жамоат эҳтиёжлари учун мебеллар и. ч. урушдан кейинги йштларда бирмунча ривож топди. 50-й. лар охирида республикада турли вазирлик ва идоралар ихтиерида бўлган 3 ф-ка, бир неча цехлар ишлади. Ҳунармандчилик артеллари ва йирик мебель цехлари негизида Тошкент, Самарқанд, Наманган, Андижон ш. ларида мебель ф-калари барпо қилинди. 1977 й. Ўзбекистон мебель ва ёғочсозлик саноати вазирлиги ташкил этилди. 1988 й. республикадаги барча Мебель саноати корхоналарини бошқарадиган «Ўзбекмебель» бирлашмаси ташкил этилди. 1991 й. шу бирлашма негизида «Ўзбекмебель» ижара корхоналари уюшмаси тузидци. 1993 й. янв. да уюшма «Ўзбекмебель» давлат-акциядорлик компаниясига айлантирилди. Тармоқдаги энг йирик корхоналар: «Тошкент» мебель бирлашмаси, «Миробод» бирлашмаси (1953), Самарқанд мебель бирлашмаси (1954), «Наманган» мебель бирлашмаси (1956), «Мебель» бирлашмаси (1959), «Фарғона мебель» бирлашмаси (1960), Олмалиқ мебель к-ти (1961), «Янгийўлмебель» ширкати (1963), Қува мебель к-ти (1967), Сергели мебель бирлашмаси (1974), Олмазор юмшоқ мебеллар ф-каси (1989), Андижон мебель к-ти (1991 й. қайта қурилган). 1994 й. да Жиззах ва Риштон мебель ф-калари ишга туширилди. Тармоқни ривожлантириш корхоналарни замонавий ускуналар билан қайта жиҳозлаш ва рақобатбардош маҳсулотлар и. ч., корхоналарнинг экспорт имкониятларини ошириш, хорижий фирмалар билан қўшма корхоналар ташкил этиш ҳамда иқтисодий ҳамкорликни йўлга қўйиш йўналишларида олиб борилмоқда. «ЕвроЎз» Ўзбекистон — Германия қўшма корхонаси ташкил этилди (1993, апр.). Ўзбекистонда тайёрланган мебеллар экспорти йўлга қўйилди.

Мебель саноати ҳар хил мебель йиғмалари (меҳмонхона, ошхона, кабинет, ётоқхоналар мебеллари, мактаб, тиббиёт, лаб. мебеллари), миллий мебель (хонтахта, сандиқ ва б.) намуналарини, ҳашаматли мебеллар йиғмаларини и. ч. ни ўзлаштирган (қ. «Файз» холдинг компанияси).

MEBA (fructus) — ёттиқ уруғли ўсимликларнинг уруғли органи; одатда, уруғланиш натижасида ҳосил бўлади. Аммо, партеногенез йўли билан кўпаядиган ўсимликлар М. си (партенокарп Мебель саноати) уруғланишсиз юзага келади ва уруғсиз бўлади. Мебель саноати ларнинг шакли, катталиги ва ранги ҳар хил. Мебель саноати битта ту-гунчадан ҳосил бўлса (ўрик, гилос, олча, мош, жағжағ ва б.) оддий ёки асл Мебель саноати, бир гулдаги бир неча тугунчадан юзага келса (малина, маймунжон, айиқтовон ва б.) мураккаб Мебель саноати, тугунча ва гулдаги бошқа қисмларнинг иштирокида шаклланадиган бўлса (қулупнай, тут, олма ва б.) сохта Мебель саноати деб аталади.

Мебель саноати 3 қисмдан — сиртқи қисм ёки пўст (экзокарп)дан, пўстсимон ёки ёғочланган қисм (эндокарп) ва улар ўртасига жойлашган оралиқ қисм (мезокарп) — мева этидан иборат. Ҳўл (этли, серсув) ва қуруқ (юпқа, қуруқ) Мебель саноатилар бор. Ҳўл Мебель саноатилар данакли (ўрик, шафтоли, олча ва б.) ва уруғли (олма, қовун, бодринг ва б.) меваларга бўлинади. Улар пишганда очиладиган ва очилмайдиган бўлади. Қуруқ Мебель саноати тузилишига қараб бир нечтага бўлинади: ёнғоқ М. лар — пўсти қаттиқ ёғочсимон (ёнғоқ, ўрмон ёнғоғи ва б.); писта М. лар — пўсти дағал (кунгабоқар, махсар ва б.); донча Мебель саноатилар — пўсти юпқа, уруғга ёпишган (арпа, буғдой. шоли, тариқ ва б.) ва қанотчали Мебель саноатилар — уруғида қанотчасимон парда бўлади (қайрағоч, шумтол, заранг ва б. да). Очиладиган Мебель саноатилар, одатда, кўп уруғли бўлиб, очилиш усули ва хоналарининг сонига қараб бир неча хилга ажратилади. Баргак М. — саллагул, испарак, тасмачўп; қўзок Мебель саноати — турп, шолғом, индов; қўзоқча Мебель саноати — ўсма, жағжағ, қатрон; кўсак М. — ғўза, кўкнор, лолақизғалдоқ ўсимликларида учрайди. Бўлинадиган Мебель саноатилар икки ва кўп хонали тугунчадан ҳосил бўлиб, пишганда айрим мевачаларга ажралади (кашнич, укроп, коврак, кампир-чопон, туяқорин ва б. нинг Мебель саноати лари). М. типларини системага солувчи ҳар хил таснифлар таклиф қилинган, лекин уларнинг ҳаммасини ҳам мукаммал деб бўлмайди. Арман олими А. Л. Тахтажян Мебель саноатини туташмаган мевабарглардан ҳосил бўлган апокарп Мебель саноати ва туташган мева барглардан тузилган ценокарп Мебель саноатига ажратади. Ценокарп Мебель саноатини синкарп, паракарп вализикарпга ажратди. Апокарп Мебель саноати энг соддаси ҳисобланади. Мебель саноатининг биологик аҳамияти уруғларни ҳимоялаш ва тарқатишдир. Мевақат уруғларни пишиб етилмасдан қуриб қолиш, шикастланиш ва ҳайвонларга ем бўлишдан сақлайди. Мебель саноати шамол, сув, одам ва ҳайвонлар ёрдамида тарқалади. Мебель саноати қимматбаҳо озиқ моддалар (оқсил, мой, углевод ва витаминлар) га бой. Кўп ўсимликларнинг Мебель саноати ларини одам ва ҳайвонлар истеъмол қилади, улардан дори ва бўёқлар тайёрланади. Бегона ва заҳарли ўсимликларнинг Мебель саноатиси хўжаликка зарар етказади.

Қандолатчилик маҳсулотлари — ширинликлар, полиз экинлари ва мевали дарахтлар маҳсулоти ҳам Мебель саноати дейилади.

---

Кирилл алифбосида мақола: МЕБЕЛЬ САНОАТИ ҳақида тўлиқ маълумот категорияси: М ҳарфи фикрингиз бўлса изоҳда қолдиринг ва дўстларингиз билан улашинг биз бундан минатдор бўламиз бизни кузатишни давом этинг (у ким, бу нима, қанақа ?, тушунчаси деган саволарга жавоб топишингиз мумкин)