Rashidov Sharaf

Sharof Rashidovich Rashidov (1917-1983) - O‘zbek SSR davlat arbobi va sovet partiyasi a’zosi. 1939 yildan Sovet Ittifoqi Partiyasi a’zosi. O‘zbek SSR Kommunistik Partiyasining birinchi kotibi, Sovet Ittifoqi Kommunistik Partiyasining Markaziy ijroiyasining nomzod a’zosi. Sotsiolistik mehnat qahramoni (1974 yil, 1977 yil). O‘zbek yozuvchisi.

Samarqanddagi O‘zbek davlat universitetining filologiya fakultetini (1941),  Sovet Ittifoqi Kommunistik partiyasi Markaziy qo‘mitasi huzuridagi Umumittifoq partiya maktabini (Oliy partiya maktabi) (1948, sirtdan) tamomlagan.1935 yil Jizzax pedagogika texnikumini tamomlab, o‘rta maktabda dars bergan. 1937-1941 yillar “Lenin yo‘li” nomli Samarqand viloyat gazetasi mas’ul kotibi, mas’ul muharrir o‘rinbosari, muharriri.

1941-1942 yillar Sovet armiyasi tarkibida, Ulug‘ Vatan urushi qatnashchisi. Yarador bo‘lib, O‘zbekistonga qaytariladi. 1943-1944 yillar “Lenin yo‘li” gazetasi muharriri. 1944-1947 yillar O‘zbekistondagi Samarqand viloyat qo‘mitasi Kommunistik Partiyasi kotibi. 1947-1979 yillar “Qizil O‘zbekiston” respublika gazetasining mas’ul kotibi.

Rashidovning ilk she’riy to‘plami “G‘azabim” nomi ostida 1945 yil nashrdan chiqqan. Trilogiyasining birinchi qismi, ya’ni “G‘oliblar” romanida (1951) yirik yerlar uchun xalqning kurashi aks etgan. Hamid Olimjonning Oyqiz romanining qahramoni tuman qo‘mitasi raisi Jo‘raboyevning kotibi - muhandis Smirnov. “Bo‘rondan kuchli” romanida (1958) ham xuddi shu qahramonlar tasvirlangan. Fe’l-atvorlar to‘qnashuvi, g‘oyalar mojarosi va dunyoqarashlar yanada chuqurlashdi. “Balog‘at” (1971) romanida qahramonlarning tadrijiy rivoji yakunlanadi. “Qudratli to‘lqin” (1964) romani Ulug‘ Vatan urushi yillari front ortidagi sovet odamlarining qahramonliklariga bag‘ishlanadi. “Kashmir qo‘shig‘i” (1956) nomli o‘ychan qissasida hind xalqining ozodlik uchun kurashi aks etgan.

1950 yil Rashidov “Tarix hukmi” nomli publitsistik maqolalar to‘plamini chop ettiradi, 1967 yil esa “Do‘stlik bayrog‘i” kitobi chiqadi. Rashidovning tanqidiy maqolalari sovet adabiyotining dolzarb mavzulariga bag‘ishlanadi.

1959 yil 14 mart kuni O‘zbekiston Kommunistik partiyasining Markaziy Qo‘mitasining Oliy sudidagi qizg‘in muhokamalardan so‘ng Sharof Rashidov birinchi kotib lavozimiga saylanadi.

Mazkur lavozimda Rashidov Markaz tomonidan yetkaziluvchi buyruqlarni kamaytirishga harakat qilgan, hom-ashyo va kerakli resurslarni yetarli darajada ajratilishiga muvaffaq bo‘lgan. Ko‘plab muhim inshootlarning qurilishi, Mirzacho‘l, Qarshi, Jizzax, Yozyavon, Surxon-Sherobod kabi cho‘llarining o‘zlashtirilishi uning ismi bilan bog‘liq. Mazkur yerlar obodonlashtirilib, paxta plantatsiyalari, oziq-ovqat mahsulotlari yetishtirila boshladi. 1956 yilga qadar Mirzacho‘l aholisining soni 1,5 mingdan 2000 nafargacha oshdi. Bularning barchasi uzoq muddatli istiqbolga mo‘ljallangan keng ko‘lamli iqtisodiy siyosatning natijasi edi. Kechagi qo‘riq yerlar bugun ham mustaqil O‘zbekiston uchun xizmat qilishda davom etmoqda.

1960 yildan e’tiboran, Rashidov SSSRning xalqaro siyosatida faol ishtirok eta boshlaydi. Shunday qilib, 1962 yil Karib orollari inqirozi paytida sovet vakillari tarkibida Fidel Kastro bilan muzokaralar olib borgan. Komandant va Rashidov o‘rtasida ko‘p yillarga do‘stona munosabatlar paydo bo‘ladi.

Rashidov davrida O‘zbekistonning xalqaro salohiyati o‘sadi. 1966 yili Toshkentda Hindiston Bosh vaziri Lal Bahadur Shastri va Pokiston prezidenti Muhammad Ayubxon o‘rtasida Vazirlar Kengashi Raisi Aleksey Kosyginning vositachiligida muzokaralar bo‘lib o‘tadi. Sharaf Rashidov ushbu muzokaralarni tayyorgarligida faol ishtirok etgan. Natijada, Hindiston va Pokiston o‘rtasidagi qonli urushni tugatilishi haqidagi mashhur “Toshkent deklaratsiyasi” imzolangan.

1966 yil sanasi Toshkent tarixida vayrongarchilik yer qimirlashi voqeasi bilan muhrlanib qolgan, biroq, shahar bu hodisani g‘alaba bilan yengdi: yangi binolar qad rostladi, tumanlar barpo etildi, O‘rta Osiyodagi birinchi Toshkent metropoliteni qurildi.

Sharaf Rashidov O‘zbekiston aholisini tiklash bilan birga, butun sovet xalqini, asosiysi, SSSR rahbariyatini safarbar etishga muvaffaq bo‘ldi. Birinchi silkinishlardan so‘nggina Toshkentga tezlik bilan Brejnev va Kosiginlar yetib kelishgan, so‘ngra, Sovet Ittifoqining barcha respublikalarining ommaviy qurilish guruhlari kelishni boshlagan. Shahar markazidan aholi yashashi uchun chodir shaharchalar tashkillashtirish uchun armiya hizmatda bo‘lgan.

Vayronaga aylangan shaharni tiklashga bo‘lgan harakatni hech bir mamlakat xali ko‘rmagan edi. Shaharda yangi aholi tumanlar paydo bo‘ldi: Chilonzor, Sergeli, Yunusobod, Qoraqamish. Paxsa uylardan butunlay voz kechildi. Hukumatning qarori bilan, ularning o‘rnida ko‘pqavatli uylar qad rostladi. Toshkent 3,5 yil ichida butunday tiklandi.

Sharof Rashidovning tashabbusi bilan, 1968-1970 yillar Toshkent metropolitenining qurilishi boshlanib, uzunligi 12,2 km.ni tashkil qiluvchi, to‘qqizta bekatga ega bu yerosti yo‘lining ochilishi 1977 yil bo‘lib o‘tdi. Qiziqarli fakt - bugun Toshkent metropolitenining hech bir bekati qurilish ishlari tepasida bosh-qosh bo‘lib turgan bu buyuk inson nomi bilan atalmagan.

Mamlakatda nafaqat shaharning ta’mirlanishi, balki, xalq xo‘jaligining yirik qurilish obyektlarining qurilish ishlari ham amalga oshirilgan. Toshkent markazida 1969 yil, sobiq TurkVO shtabida S. P. Koroleva nomidagi Oy va Marsning ilmiy aerokosmik tadqiqotlari bo‘yicha OKB filiali tashkil etilib, keyinchalik “O‘zbekkosmos” nomini olgan.

O‘zbekiston Sharqning sanoat markazlaridan biriga aylangan. Toshkent avatsiya zavodi (TAPOiCh) dunyodagi eng yirik korxonalar beshtaligidan joy olgan. Bu yerda yiliga 60 dan ziyod yirik harbiy-transport va fuqarolik samolyotlari chiqarila boshlab, Yevropa davlatlarining yirik aviatsiya uyushmalari bilan taqqoslana olgan.

Toshkent traktor zavodi yiliga 21 mingdan ziyod traktorlar ishlab chiqargan, “Tashselmash” - yiliga 10 mingdan ortiq paxta terish mashinalari ishlab chiqargan.

2017 yil Rashidov tavalludining 100-yilligi keng nishonlandi. Jizzaxda Sharof Rashidovning uy-muzeyi tashkil etilib, haykali o‘rnatildi, uning xotirasiga atalgan “Xalqning atoqli o‘g‘loni” nomli xotira kitobi, shuningdek, Rashidovning sara asarlar to‘plami nashr etildi.

---

Lotin alifbosida maqola: Rashidov Sharaf haqida to'liq ma'lumot kategoriyasi: Ensiklopediya fikringiz bo'lsa izohda qoldiring va do'stlaringiz bilan ulashing biz bundan minatdor bo'lamiz bizni kuzatishni davom eting (u kim, bu nima, qanaqa ?, tushunchasi, degan savolarga javob topishingiz mumkin)