Нодир Муҳаммад

Нодир Муҳаммад — Бухоро хонлигининг тўртинчи хони ўзбекларнинг жонидлар сулоласидан – Аштархонийларга бориб тақалади, ҳукмронлик йиллари 1642-1645.

Нодир Муҳаммад ҳукмронлиги даврида (1642—1645) Туркистон ва Тошкент Аштархонийлар давлати таркибида қолган. Бу ҳақда Қипчоқхон гувоҳлик беради: “Туркистоннинг энг узоқ жойларида ва Мурғод дарёси қирғоғигача хутба ва тангаларга унинг исми билан зарб урилган. Лекин аҳоли аштархонийлар салтанатига қаршилик кўрсатишлари давом этарди, негаки муаллиф кейинчалик Нодир Муҳаммад “Назарбойни ва амирларнинг катта қисмини Андижон ва Туркистон ишлари қурилишига ва тартибга солишни жалб этган”.

Нодир Муҳаммадхон ҳукмдорликда сиёсий куч мувозанатини сақлай олмай, натижада, марказдаги қочирма куч бўлиниб кетади. Бу галги ғалаён Хўжандда бўлиб ўтади.

Хўжанд ғалаёни барча Бухоро хонлигига тарқаб кетади. Нодир Муҳаммад ҳарбийлари билан кўрсатма бераётган тақдирда ҳам уларнинг қўли баланд келади. Бир неча маротаба тўқнашувдан сўнг у Балхга қочиб кетишга мажбур бўлади. Бироқ унинг ўғиллари Нодир Муҳаммадга қарши чиқишади. Шунда ҳукмдор исёнларга дош беролмай, уларнинг таҳдидини қабул қилади. У Ҳиндистон ҳукмдори Бобурнинг насли Шоҳ Жаҳонни (1623—1659) ёрдамга чақиради.

Тез орада, бухоролик хонга душман қўшиннинг асосий мақсади – Бухоро хонлиги ҳудудини ишғол қилиб, уни асир қилиб олишни ният қилганини ва бу куч Ҳиндистон орқали эканлиги маълум бўлади. Хон катта қийинчилик билан Эронга бориб, Эрон шоҳидан Бухородаги ҳокимиятини тиклаб беришини илтимос қилади.

Хожикентдаги ғалаён Бухоро хонининг тақдирига таъсир кўрсатиб, Нодир Муҳаммадхонга қарши исёнга, ҳинд ва эронлик қўшинларнинг бостириб кириши ва, ниҳоят, Нодир Муҳаммадхоннинг тахтдан воз кечишига сабаб бўлади. Нодир Муҳаммадхон Балхга, сафавийлар олдига қочишга мажбур бўлади, тахтни эса Абдулазизхон (1645-1680) эгаллайди.

Нодир Муҳаммадхон ҳукмронлиги даврида Россия билан фаол дипломатик ва савдо алоқалари қўллаб-қувватланган. 1642 йил Михаил Фёдорович Бухорога Горохов ва Грибовлар бошчилигида элчиларни юборади. 1644 йил Нодир Муҳаммадхон Москвага Қози Ногайни элчи қилиб юборади.

Нодир Муҳаммадхоннинг буйруғи билан таниқли олим Маҳмуд ибн Вали “Бахр ал-асрор” (Сирлар денгиси) машҳур энциклопедиясини ёзади.

Нодир Муҳаммадхон 1651 йил Ҳаж сафари вақтида вафот этади ва Мадина шаҳрига, ўзининг акаси Имомқулихон қабри олдига дафн этилади.

---

Кирилл алифбосида мақола: Нодир Муҳаммад ҳақида тўлиқ маълумот категорияси: Энсиклопедия фикрингиз бўлса изоҳда қолдиринг ва дўстларингиз билан улашинг биз бундан минатдор бўламиз бизни кузатишни давом этинг (у ким, бу нима, қанақа ?, тушунчаси деган саволарга жавоб топишингиз мумкин)