Ғофуров Вали

Вали Ғофуров 1922 йил 1 октябрь Тошкент атрофида, деҳқонлар оиласида туғилган, еттинчи синфни тугатиб, муаллифлик курсларини якунлайди ва 1940 йил Самарқанд вилояти мактабларидан бирига йўлланма олади.

1941 йил Вали Ғофуров Налчиқ ҳарбий аскарлар билим юртининг курсанти бўлади. 1942 йилнинг ёзида Жанубий фронтда жуда мушкул вазият юзaга келади: фашистлар Шимолик Кавказ, Дон, Сталинградга бостириб киради. Натижада, курсантлар муддатдан олдин озод этилиб, В. Ғофуровни фронтга жўнатишади. 1942 йилнинг 19 октябрь куни Севастополни қаҳрамонона мудоффа қилиш вақтида у ярадор бўлади ва кўз нуридан айрилади. Унинг сўнгги жанги журналист О. Сидельников томонидан Вали Ғофуровнинг “Игна билан ёзилган роман” китоби муқаддимасида тасвирланган.

“Тонгга қадар оғир жанг қўққислаётганди. Бизнинг аскарларимиз бирин-кетин гитлерликлар ҳужумини қайтаришарди. Мана, гумбирлаб, ўткир тўлқинли “ура” дақиқаси ҳам келди, бизнинг батальонимиз қўшимча ҳужумга киришди... Душман еридаги ваҳший жанг беллашуви, қочдик! Уларни кузатиб бориш зарур...

Вали қуршовдан шиддатли қочди ва тўсатдан, ёнгинасидан чидаб бўлмас ёрқин олов учқуни пайдо бўлди — сиёҳдай зулмат бостириб келди”.

Вали Ғофуров аслаҳа қолдиқларидан кўплаб оғир жароҳатлар олди, шифокорлар унинг ҳаёти учун узоқ вақт курашдилар. У ўзига келганида, бир умрга кўзи ожиз қолишини тушуниб етади. Қалб қийноқлари бошланди, ҳаёт мазмуни ўйлари кетидан жонига қасд қилиш ҳаёллари эргашди. А. Маресьев жасорати, Н. Островскийлар тақдири билан танишув, шунингдек, Ғофуровни касалхонага кўргани келган кўзи ожиз журналист, Москвадаги жанг қаҳрамони К. В. Зотов билан учрашув танглик ҳолатидан чиқишга ёрдам берди.

В. Ғофуров ўзида яшаш кучини топди. Брайл тизими бўйича ўқиш ва ёзишни ўрганиб, катталарнинг кўзи ожизлар мактабига ўқитуви бўлиб ишга киради, сўнгра, Ўзбек кўзи ожизлар жамиятининг ишлаб чиқариш комбинатига бошчилик қилди.

Ўз хотиралари билан у роман таржимони Олег Сидельник билан ўртоқлашади ва бу хотиралар “Игна билан ёзилган роман” муқаддимасида келтирилган.

Ёшлигидан Вали адабиётга қизиқади, шеърлар ёзишга ҳаракат қилади, ёшлар газеталари билан ҳамкорлик қилади. Кўз нуридан айрилиши билан, ёзувчи бўлиш орзусидан ҳам айрилгандай туюлади.

Вали ўзини, ҳатто ёзишга ҳам кучи йўқдан сезади. У ёш авлодга тенгдошларининг оталари ва окалари билан Улуғ Ватан уруши йилларидаги оддий ва ажойиб, фожиали ва ҳавас қилса арзигулик жамоавий жасоратлари, тақдири ҳақида хабар бериши керак, мажбур!

Кўзи ожиз ёзувчининг “темир игнаси “қалами” билан қуролланиб, Вали китоб ёзишга киришади. Азоб ва қийноқли меҳнат йиллари ўтиб, бир дунё картон қоғозлари тешилиб, ва ниҳоят, сўнгги аламли нуқта қўйилди.

Аммо бу мислсиз меҳнатнинг бошланиши эди халос. Игна билан тешилган саноқсиз картон қоғозларни энди қўлёзмага айлантириш керак. Яна бир неча ой тиришқоқ меҳнат. Вали яқинлари ва дўстларига романни қўлда ўқиб ҳикоя қилиб беради. Ҳатто, эндигина ўқиш ва ёзишни ўрганган болалар ҳам унга сидқидилдан ёрдам беришади. Романнинг сақланиб қолган қўлёзмаси — бу нафақат ғолиб халқ мадҳияси, балки – буюк инсоний дўстлик мадҳиясидир.

Романнинг бош қаҳрамони Рустам Шокиров нимаси биландир Вали Ғофуровга ўхшайди, лекин уларни қиёслашнинг кераги йўқ. Муаллифнинг ўзи романга сўнгсўз ёзаркан: “Нима учун мен Рустам ҳақида ёзяпман? У ўзининг юзлаб замондошларидан ортиқ эмас. Уруш йиллари ҳақиқий эркакка айланган оддий йигит. Рустам кўп қиёфали: у ҳам ўзбек, ҳам рус, грузин ва украиналик, эстониялик ва қозоқ... Рустам Волга қирғоқларидан Эльба қирғоқларигача бўлган оғалар қабристонида ухламоқда. У пахта ўстириб, атом сирларига ғарқ бўлмоқда, у ишчи, колхозчи, зиёли...

У аскар йигит, миллионлаб бедарак йўқолганлардан биттаси, кейинроқ сайёрамиз тарихининг қирқинчи йиллар бошигача бўлган даврини ўз қони билан ёзган менинг тенгдошим”.

1970 йил Вали ғофуров СССР Ёзувчилар уюшмаси аъзолигига қабул қилинади. Ўзининг “Игна билан ёзилган роман” китобини ва ушбу роман ёзилган ёзув иш қуролларини у Н. Островский музейига тақдим этади.

---

Кирилл алифбосида мақола: Ғофуров Вали ҳақида тўлиқ маълумот категорияси: Энсиклопедия фикрингиз бўлса изоҳда қолдиринг ва дўстларингиз билан улашинг биз бундан минатдор бўламиз бизни кузатишни давом этинг (у ким, бу нима, қанақа ?, тушунчаси деган саволарга жавоб топишингиз мумкин)