DANIYA

DANIYA (Danmark), Daniya qirolligi (Konqeriqet Danmark) — Yevropaning shim.-gʻarbidagi davlat, Yutlandiya ya. o. ning katta qismini va unga yaqin orollar guruhi (Zelandiya, Fyun, Lollann, Falster va b.)ni oʻz ichiga oladi. Mayd. 43043 km2 (Grenlandiya va Farer o. laridan tashqari); Aholisi 5,33 mln. kishi (2000). Poytaxti — Kopengagen sh. Maʼmuriy jihatdan 14 amt (viloyat) ga, amtlar esa kommunalarga boʻlinadi. Kopengagen va Frederikeberg sh. lari mustaqil maʼmuriy birlikka ajratilgan boʻlsa ham, ammo amtlarga tenglashtirilmagan. Ichki muxtoriyatdan foydalanuvchi Farer o. lari va Grenlandiya o. D. qirolligi tarkibiga kiradi.

Davlat tuzumi. Daniya — konstitutsiyali monarxiya. Amaldagi konstitutsiyasi 1953-y. 5-iyunda qabul qilingan. Davlat boshligʻi — qirol (qirolicha, 1972-y. dan qirolicha Margrete II). Qonun chiqaruvchi hokimiyatni qirolicha bilan folketing (bir palatali parlament) amalga oshiradi. Folketing 179 deputatdan iborat. Ular umumiy toʻgʻri va yashirin ovoz berish yoʻli bilan 4 y. muddatga saylanadi. Ijroiya hokimiyatni qirol (qirolicha) amalga oshiradi. U bosh vazir va hukumat aʼzolarini tayinlaydi hamda lavozimidan ozod etadi.

Tabiati. Daniya hududi keng bargli urmonlar zonasida joylashgan, yer yuzasi tekislik. Eng baland joyi Yutlandiya ya. o. dagi Ayer-Bavnexoy tepaligi (172 m). Toʻrtlamchi davrda yer ustini qoplagan muzlikning izlari saqlanib qolgan. Yutlandiya ya. o. va b. orollarning sohillarida qoʻltiqlar va boʻgʻozlar koʻp. Daniyada qazilma boyliklar oz. Kaolin, boʻr, neft, torf, qoʻngʻir kumir, gaz va tuz konlari bor. Iqlimi moʻtadil dengiz iqlimi, yozi salqin, bahor va kuz fasllari uzok, davom etadi. Kishi yumshoq. Fev. da oʻrtacha t-ra 0°, iyulda 15—16°. Yillik yogin 600—900 mm. Yogʻinning koʻp qismi kuzda yogʻadi, bahorda va yozda yogʻin kam boʻladi. Tez-tez tuman tushadi. Daryolari juda qisqa (eng kattasi Gudeno, 158 km). Kichik oqar koʻl koʻp. Mamlakat gʻarbining tuprogʻi podzol, sharqiniki qoʻngʻir oʻrmon tuproqlardir. Bu yerlarda dehqonchilik qilinadi. Dengiz sohillarida oʻtloqi allyuvial tuproq, karbonat jinslarda esa karbonatli qoʻngʻir tuproqlar paydo boʻlgan. Hududining 10% ga yaqini oʻrmon bilan band. Qaragʻay, qoraqaragʻay, qoraqayin va dub oʻrmonlari bor. Bu oʻrmonlarda yovvoyi xayvonlardan ohu, asil va chipor bugʻu, elik, tiyin, tustovuq uchraydi. Sohillarda parranda koʻp. Yirik qoʻriqxonalari: Xesselyo, Vorse.

Aholisining 98% danlar; nemislar va frizlar ham bor. Aholining oʻrtacha zichligi bir km2 ga 114 kishi. Aholining 84,9% shaharlarda yashaydi. Rasmiy tili — dan tili. Dindorlarning 91% — lyuteranlar. Yirik shaharlari: Kopengagen, Orxus, Odense, Olborg.

Tarixi. Daniya hududida odam qadim zamonlardan beri yashab kelgan. 5—6-a. larda bu yerga danlar qabilasi kelib joylashgan va 8-a. da ular Daniya dagi asosiy qabilaga aylangan. Mamlakat nomi shu qabila nomidan kelib chiqqan. Daniya davlati 9—10-a. larda shakllangan. 11-a. boshlarida Buyuk Knud 1 hukmronligi davrida Angliya va Norvegiya D. ga qisqa vaqt qaram boʻlib turdi. Valdemar I (115782), Knud VI (1182-1202) va Valdemar II (1202—41) qirollik qilgan davrlarda Daniya davlati birmuncha mustahkamlangan. Skandinaviya davlatlari orasida Daniya iqtisodiy taraqqiy etgan va siyosiy jihatdan kuchli boʻlgan. 1380-y. D.Norvegiya uniyasi (ittifoqi) tuzilgan. 1397-y. (Margarita davrida) barcha Skandinaviya davlatlari Kalmar uniyasiga muvofiq Daniya qirolligiga qoʻshildi.

16-a. ning 2-yarmidan yirik xususiy yer egaligi rivojlana boshladi. D. Boltiq va Shim. dengiz savdo yoʻlida muhim geografik oʻrin egallagani tufayli moddiy jihatdan birmuncha fonda koʻrar edi. Boltiq dengizida oʻz hukmronligini mustahkamlash va Shvetsiyani uning tarkibida ushlab turish maqsadida Daniya bilan Shvetsiya oʻrtasida koʻp marta boʻlib oʻtgan urushlar Daniyaning magʻlubiyati bilan tugab, Boltik, dengizida Shvetsiya hukmron boʻlib oldi. 17-a. ga kelib Daniyada dastlabki ixtisoslashgan qirol manufakturalari paydo boʻlib, ular davlatning oʻq-dori, qurol-aslaha va harbiy anjomga boʻlgan ehtiyojini qondirib turdi.

1660-y. D. davlati merosiy monarxiya deb eʼlon qilindi. Frederik III (1648—70 y. larda idora qilgan) tomonidan eʼlon qilingan qonun (1665) Daniya absolyut monarxiyaga aylanganini yuridik jihatdan tasdiqladi. Rigsrod (yirik feodallar organi) bekor qilinib, rigsdag (tabaka vakillari majlisi) ham chaqirilmaydigan boʻldi. Mamlakatni markazlashtirish maqsadida bir qator tadbirlar amalga oshirildi. 1751—70 y. larda hukumatga boshchilik qilgan graf Bernstorf utkazgan merkantilizm siyosati Daniyaning xoʻjalik ahvolini ogʻirlashtirdi.

Napoleon urushlarida Fransiya tomonida urushda qatnashgan Daniya magʻlubiyatga uchrab, birmuncha hududidan ajraldi va xoʻjaligiga katta zarar yetdi. 1840-y. milliy liberal partiya tuzildi (1870-y. tarqatib yuborildi). 1849-y. iyun konstitutsiyasiga muvofiq Daniya ikki palatali cheklangan monarxiyaga aylandi. Shu yili yirik yer egalari manfaatini himoya qiluvchi konservativ partiya (Xoyre partiyasi) tuzildi. 1848—50 y. lardagi D.Prussiya va 1864-y. gi Avstriya-D. urushlaridan soʻng D. Shlezvig, Golshteyn va Lauenburgdan ajrab, yagona milliy davlatga aylandi. 70-y. larda Xoyre partiyasi bilan Venstre partiyasi oʻrtasida siyosiy hokimiyat uchun boʻlgan kurashda qishloq sarmoyadorlari manfaatini himoya qilgan Venstre partiyasi gʻalaba qozondi.

19-a. oxiri — 20-a. boshlarida roʻy bergan siyosiy va ijtimoiy uzgarishlar 1915-y. gi konstitutsiyada oʻz aksini topdi. 1-jahon urushida Daniya betaraf turdi.

1930-y. lardagi jahon iqtisodiy buhroni Daniya iqtisodiyotiga katta salbiy taʼsir etdi. 1940-y. apr. da Germaniya D. ni bosib oldi va uni oʻzining oziqovqat bazasiga aylantirdi. 1942—43 y. larda mamlakatda qarshilik koʻrsatish harakati avj oldi. 1943-y. sent. da qarshilik koʻrsatish qarakatining rahbar organi hisoblangan Ozodlik kengashi tuzildi. 1945-y. 5-mayda mamlakat toʻla ozod qilindi. Daniya — 1945-y. dan BMT aʼzosi. 1949-y. 4 apr. dan Shim. Atlantika pakti (NATO) aʼzosidir.

Milliy bayramlari — 16 apr. — Qirolicha tugʻilgan kun (1940), 5-iyun — Konstitutsiya kuni (1849). OʻzR bilan diplomatiya munosabatlarini 1992-y. 25 yanv. da oʻrnatgan.

Asosiy siyosiy partiyalari va kasaba uyushmalari. Venstre, soʻl liberal partiya, 1870-y. da tuzilgan; Konservativ xalq partiyasi, 1916-y. da tuzilgan; Taraqqiyot partiyasi, 1972-y. da asos solingan; Radikal soʻl partiya, 1905-y. da tuzilgan; D. sotsial-demokratik partiyasi, 1871-y. da asos solingan; Sotsialistik xalq, partiyasi, 1959-y. da tuzilgan; Xristian xalq partiyasi, 1970-y. da asos solingan; Markaz demokratlari partiyasi, 1973-y. tuzilgan; D. xalq partiyasi, 1995-y. da tashkil etilgan. Daniya kasaba uyushmalari markaziy birlashmasi, 1898-y. da tuzilgan boʻlib, Xalqaro erkin kasaba uyushmalari konfederatsiyasi, Yevropa kasaba uyushmalari konfederatsiyasi va Shim. Yevropa kasaba uyushmalari kengashiga kiradi.

Xoʻjaligi. Daniya yuksak darajada rivojlangan industrial-agrar mamlakat boʻlib, boshqa davlatlar bilan keng iqtisodiy aloqa bogʻlagan. Xususiy sarmoya ustunlik qiladi. Yalpi milliy mahsulotning 30% davlat sektoriga toʻgʻri keladi. Yalpi ichki mahsulotda sanoat va qurilishning ulushi 26,4%, qishloq, oʻrmon xoʻjaligi va baliqchilikning ulushi — 3,5%. Yalpi mahsulotning 40% dan koʻprogʻi chetga sotiladi.

Sanoatida neft, tabiiy gaz, kaolin qazib chiqarish katta oʻrin oladi. 2-jahon urushi (1939—45)dan keyin mashinasozlik sanoati rivoj topdi. Kimyo sanoati, neftdan turli maxsulotlar i. ch. ham rivojlangan. Yoqilgʻiga boʻlgan extiyojning bir qismi chetdan keltiriladigan neft va neft mahsulotlari hisobiga qondiriladi. Sanoatda mayda va oʻrta korxonalar koʻp. Kemasozlik alohida oʻrin tutadi; eng yirik sanoat markazlari: Kopengagen, Odense, Xelsingyor, Nakskov. Mashinasozlikning boshqa tarmoqlari asosan kema dizellari, sement va oziq-ovqat sanoati uchun asbob-uskunalar, elektr motor, transformator, radiopriyomnik, televizor, magnitofonlar ishlab chiqaradi (asosiy markazlari Kopengagen, Odense). Kimyo sanoati doridarmon, fosfatli va azotli oʻgʻitlar, sintetik smola va plastmassalar i. ch. ga ixtisoslashgan. Toʻqimachilik, trikotaj va tikuvchilik sanoatining asosiy markazlari Yutlandiyaning sharqi va shim. da joylashgan (Vayle, Xerning, Viborg va b.). Mamlakatning turli joylarida oziq-ovqat, xususan sut va goʻsht sanoati korxonalari barpo etilgan. Yiliga oʻrtacha 30 mlrd. kVt-soat elektr energiya hosil qilinadi. 90-y. larning oʻrtalarida neft qazib olish eng yukrri darajaga yetdi (7 mln. tonna).

Kishloq xoʻjaligi Daniya iqtisodiyotining eng mahsuldor tarmogʻi hisoblanadi. Mamlakatda 80 mingga yaqin fermer xoʻjaligi bor. Ular yuksak hosildorlikka erishadilar va mahsulotning asosiy qismini chet ellarga sotadilar. Daniya hududining 70% (3 mln. ga) q. x. da foydalaniladi Q. x. tovar mahsuloti umumiy qiymatining 90% ini chorvachilik beradi. Aholi jon boshiga sut, yogʻ va goʻsht yetishtirishda dunyoda oldingi oʻrinlardan birini egallaydi. Dehqonchiligi yuqori darajada mexanizatsiyalashgan. Chorvachilikda qoramol, choʻchqa boqiladi, parrandachilik rivojlangan.

Transporti. T. y. uzunligi 3 ming km dan ortiq, undan 2470 km elektrlashtirilgan. Avtomobil yoʻllari uz. 71 ming km. Asosiy porti — Kopengagen. Tashqi savdosi yalpi ichki mahsulotning 37% ini tashkil etadi. Chetga asosan mashina va asbob-uskunalar, q. x. va oziq-ovqat sanoati mahsulotlari chiqaradi. Tashqi savdodagi asosiy mijozlari: Germaniya, Shvetsiya, Buyuk Britaniya. Pul birligi — D. kronasi.

Maorifi, madaniy-maʼrifiy va ilmiy muassasalari. Daniya maorif tizimining ilk boʻgʻini — bolalar bogʻchalari. 6 yoshdan bolalar uchun 9 y. lik majburiy taʼlim joriy etilgan. Boshlangʻich maktablarda oʻqish muddati — 7 y., kichik oʻrta (real) maktablarda 3 y., yuqori oʻrta maktab (gimnaziya)larda 3 y., xunar-texnika bilim yurtlarida 1 — 3 y. Bolalarning 90% bepul davlat maktablarida taʼlim oladi. Oliy oʻquv yurtlariga gimnaziya attestatlari asosida tanlov yoʻli bilan qabul qilinadi. 5 ta un-t, 3 ta texnika un-ti, 20 ga yaqin in-t va kollejlarda oliy maʼlumot beriladi. Yirik oliy oʻquv yurtlari: Kopengagen (1479-y. da asos solingan) va Orxus (1928-y. da asos solingan) un-tlari, Daniya muxandislik akademiyasi, Kopengagen texnika un-ti. Ilmiy muassasalari: Daniya qirolligi fanlar akademiyasi (1742-y. Kopengagen sh. da tashkil etilgan, 210 dan ortiq aʼzosi bor), Nafis sanʼat akademiyasi (1754-y. da asos solingan), Daniya qirolligi texnika fanlari akademiyasi (1937-y. Lingbi sh. da tashkil etilgan, 580 dan ortiq aʼzosi, 25 i. t. in-ti va assotsiatsiyalari bor), 20 dan koʻproq i. t. muassasalari va b. Kutubxonalari: Kopengagendagi Qirollik va Munitsipal, Orxusdagi davlat va un-t kutubxonalari va b. Muzeylari: Kopengagendagi milliy qirollik nafis sanʼat muzeyi, Kirollik dengiz muzeyi, Odensedagi X. K. Andersen uymuzeyi va b.

Matbuoti, radioeshittirishi va te-lekoʻrsatuvi. Daniyada nashr etiladigan yirik gaz. va jur. lar: «Informashon» («Axborot», kundalik gaz., 1943-y. dan), «Nyu dag» («Yangi kun», kundalik kechki gaz.), «Politiken» («Siyosat», kundalik gaz., 1884-y. dan), «Ekstra bladet» («Favqulodda gazeta», kundalik gaz., 1904-y. dan), «Billed bladet» («Suratli haftanoma», haftalik suratli jur., 1938-y. dan), «Nyu politik» («Yangi siyosat», oylik jur., 1967-y. dan).

Ritsaus byuro — D. axborot agentligi 1866-y. da tuzilgan. Daniya radio va televideniyesi rasmiy ravishda mustaqil hisoblansa ham, amalda yarim davlat tashkilotidir. Mamlakatdagi barcha radioeshittirish va telekoʻrsatuvlarni Daniya radiosi davlat tashkiloti nazorat qiladi.

Adabiyoti. Qadim zamonlardan Daniyada boy ogʻzaki xalq ijodiyoti paydo boʻlgan. Dastlabki yozma yodgorliklar 12-a. da lotin tilida yaratilgan. Sakson Grammatikning «Danlarning ishlari» tarixiy asari (12—13-a. lar) maʼlum. 13 — 14-a. larda dan tilida yaratilgan asarlar, chet tillardan qilingan tarjimalar tobora koʻzga tashlana boshladi. K. Pedersen (1480—1554) ning xalqchil ijodi, «Bibliya»ni tarjima qilishidan adabiy tilining rivojiga asos soldi. 18-a. adabiyotida maʼrifatparvarlik gʻoyalari keng targʻib qilindi. L. Xolber oʻtkir hajviyalari bilan shuhrat qozondi. 19-a. boshlarida A. Elenshleger, N. F. Grundtvig, S. S. Bliker, K. Vinter kabi romantiklar dehqonlar turmushi va tabiat goʻzalliklarini tasvirladilar. 19-a. ning 30-y. lari adabiyotiga realizm unsurlari kirib keldi. Bir yoki ikki pardali (kichik) komediya janri rivojlandi, psixologik tahlil chuqurlashdi. Bu davrda Xans Andersen ertaklari shuhrat qozondi.

40-y. larda ijtimoiy ziddiyatlarning chuqurlashuvi siyosiy lirika va satiraning rivojiga taʼsir etdi. 70-y. lar adabiyotida realizm chuqurlashdi. Mashhur realist yozuvchi Ye. P. Yakobsen «Nils Lyune» romanida kiborlarning fojiali taqdirini psixologik asosladi. X. Draxman, K. Gyellerup, E. Brandes kabi realist adib va shoirlar yirik asarlar yaratdilar. l-jahon urushi davri (1914—18) adabiyotida «noumid avlod» kayfiyatlari paydo boʻldi. 20-a. ning 20 — 30-n. larida realistik proza yuksaldi. X. R. Kirk, E. Kristensen, K. Bekker, X. Xerdal, M. Klitgor, X. Pontoppidan, Y. Yensen romanlarida mehnatkashlar hayoti haqqoniy aks etdi, 30-y. larda, keyinroq Qarshilik koʻrsatish harakati davrida (1940-45) M. Andersen-Nekse, X. Sherfig, X. R. Kirk, Martin Nilsen kabi yozuvchilar ijodi fashizmga qarshi ruh kasb etdi, ular qamoq va konslagerlarda ham kurashni davom ettirdilar. Urushdan keyingi yillarda X. Vulf, T. Ditlevsen, X. L. Yepsen realistik asarlar yozishdi, 60—80-y. larda adabiyotga kirib kelgan yozuvchilar yangi shakllar izlashdi, voqelikni falsafiy idrok etishga intilishdi.

Meʼmorligi. Daniya hududida qad. meʼmoriy davrga (mil. av.) xos sanʼat va meʼmoriy yodgorliklar (Trelleborg, Aggersborg qalʼalarining xarobalari va b.) mavjud. Daniyada yagona qirollik tuzilib (10-a.), xristianlik qabul qilingach, dastlab yogʻochdan, 11-a. urtalarida esa toshdan ibodatxonalar qurildi. Roman davrida (12-a. —13-a. boshi) xoch shaklida sobor va qalin devorli cherkovlar solindi. Gotika davrida (13-a,—16-a. 30-y. lari) Roskill va Odenseda yirik ibodatxonalar, qalin, baland devor va minorali qasrlar barpo etildi. 16—17a. larda renessans taʼsirida bezatilgan saroylar, jamoat va turar joy binolari qurish anʼana boʻldi. 18-a. 1-yarmida binolar barokko uslubida, 2-yarmida esa klassitsizm uslubida qurila boshladi. 19-a. oxiri — 20-a. boshida milliy romantizmga xos binolar yaratildi. K. F. Xarsdorf Daniya klassitsizmining atokli namoyandasidir. 20-y. larda neoklassitsizm, 30-y. larda esa funksionalizm (X. Kampman, V. Lauritsen kabi meʼmorlar) uslubi tarqaldi. 2-jahon urushidan keyin Kopengagen, Odense, Ryonne kabi shaharlar qayta tiklandi. 60—90-y. larga kelib koʻp (8—12) kavatli turar joylar kurildi. Uy-joy va sanoat zonalarini, qatnov yoʻllarini qulay joylashtirishga, koʻkalamzorlashtirishga katta eʼtibor berildi.

Tasviriy sanʼati. Daniya hududidan tosh, jez, temir davri madaniyat yodgorliklari topilgan (kahrabo haykalchalar, urush va ov manzaralarining toshga oʻyilgan tasvirlari, qurol-yarogʻlar, ziynat buyumlari, kumush idishlar, oltin tangalar va b.). Roman davri (12 — 13-a. lar) monastirlari naqshlar bilan bezatilgan. Gotika davri (13-a. —16-a. boshlari) soborlaridagi naqshlarda realistik elementlar mavjud. 15-a. ning 2-yarmida Daniyaga Germaniya, Niderlandiya, Fransiyadan koʻplab rassom va ustalar koʻchib keldi. Kopengagenda Badiiy akademiya tashkil etilishi (1754) va klassitsizm taraqqiyoti Daniya milliy rassomlik maktabining tashkil topi-shiga olib keldi. 19-a. 1-yarmida rassomlik sanʼatida K. V. Ekkersberg va uning izdoshlari K. Kyobke, V. Bends va b. ijodida lirizm, voqelikning bevosita tasviri kuchli boʻldi. 20-a. boshlarida Daniya sanʼatiga fovizm, kubizm, 30-y. lar oʻrtalaridan impressionizm va abstraksionizm kabi turli oqimlar kirib keldi. Realizm ruhida ijod etuvchi O. Rude, X. Yensen, X. Bidstrup kabi rassomlar ijodi abstraksionizm va b. modernistik oqimlarga qarama-qarshi turdi. Neoklassitsizm tamoyillari asosida ijod etuvchi rassomlar ham bor. Keyingi yillarda maishiy va siyosiy mavzular rassomlarni koʻproq qiziqtira boshladi.

Musiqasi. Yevropada eng qad. lardan. Daniya hududida mil. av. 4-a. ga oid puflama musiqa cholgʻusi topilgan. 12-a. gacha milliy musiqa ijodi janrlari qahramonlik eposi, marosim qoʻshiqlari, raqs kuylari bilan cheklangan. 12-a. dan professional diniy musiqa, 15-a. dan dunyoviy musiqa namunalari, 17-a. dan musiqashunoslik asarlari paydo boʻldi. 18-a. oxiridan Daniya musiqasi oʻziga xos milliy xususiyatga ega boʻlgan. F. Kunsenning dastlabki milliy operasi «Xolger Danske», I. Shulsning milliy xarakterdagi zingshpillari fransuz hajviy opera unsurlarini oʻziga singdirdi. Milliy simfonizm bunyodkori N. Gade hamda zamonaviy kompo-zitorlik maktabi asoschisi K. Nilsen nomlari Yevropa musiqa madaniyati tarixi sahifalaridan munosib oʻrin olgan. 20-a. 1 – yarmida musiqa markazlari — D. konsert jamiyati, Daniya musiqachilari uyushmasi, kompozitorlari uyushmasi, Filarmoniya jamiyati, Daniya radiosining xor va orkestri tashkil etildi. Daniyada 5 konservatoriya, 10 simfonik orkestr, Musiqa tarixi muzeyi (1898-y. dan), «Daniya musiqa nashriyoti» (1871) bor. Yirik musiqa markazlari — Kopengagen, Odense. Teatri. Qad. Skandinaviya koʻshiqchilari — skaldlar ijodida teatr sanʼati uchqunlari boʻlgan. Oʻrta asrlarda Daniyada misteriya, masxarabozlik, ibodat marosimlari, odob ruhidagi ibratomuz tomoshalar ommalashdi, maktab oʻquvchilari turli spektakllar qoʻya boshladi. Professional teatr esa, 18-a. ning 20-y. larida vujudga keldi. 1722-y. Kopengagenda «Danlar sahnasi» nomli birinchi milliy teatr tuzildi. 1770-y. dan bu teatr «Daniya qirolining teatri» deb yuritila boshladi. Teatr sahnasidan L. Xolberg komediyalari, Y. Evaldning dramalari, jahon klassikasi pyesalari keng oʻrin oldi. Y. L. Xeyberg, N. P. Nilsen, Y. K. Ryuge, A. Nilsen, I. L. Fister kabilar 19-a. yetakchi aktyorlaridir. 20-a. boshida naturalistik va dekadentlik pyesalari koʻp qoʻyilishi Daniya teatrini tanazzulga olib keldi. Lekin 20-y. larning oxiridan «Ishchilar teatri», «Ijtimoiy teatr», «Betti Nansen teatri»da klassik va chet el ilgʻor mualliflari pyesalarining qoʻyilishi bilan Daniya teatri yangi bosqichga koʻtarila boshladi. 2-jahon urushidan soʻng qarshilik koʻrsatish harakati qahramonlarining jasoratini aks ettiruvchi va dolzarb masalalarga bagʻishlangan asarlar sahnalashtirildi. Opera va balet rivojlana boshladi. Aktyorlar Kopengagen davlat drama maktabida tayyorlanadi.

Kinosi. Milliy kinofilmlar 1897-y. dan ishlab chiqarila boshlandi, bir necha hujjatli lentalar suratga olindi. 1910-y. larda Daniya kinematografiyasi dunyoga taniddi. 1903-y. da «Katl» badiiy filmi (rej. L. Elfelt) yaratildi, 1906-y. da Kopengagenda «Nordisk» kinostudiyam tashkil etildi. «Arslon ovi» (1907, rej. va aktyor V. Larsen) dastlabki xalqaro muvaffaqiyat keltirdi. «Ajal raqsi», «Vilgelm Tell», «Hamlet» kabi mashhur asarlar sahnalashtirildi, komediya va melodramalar suratga olindi. 1-jahon urushidan keyin kinofilmlar i. ch. kamaydi, asosan sayoz, siyqa musiqali kinokomediyalar yaratildi. 2-jahon urush yillarida oilaviy muammolar va tarixiy vokealarni tasvirlovchi filmlar ekranlashtirildi. «Kalamushlar bilan jang», «Bugʻdoy xavf ostida» nomli hujjatli lentalarda kurashga chorlovchi pinhona gʻoyalar aks ettirildi. Urushdan keyin ilgʻor kinorej. lar Daniya qarshilik koʻrsatish harakatiga, bolalar tarbiyasiga, ijtimoiy illatlarni hajv qilishga asosiy eʼtibor berdilar. X. Karlsen, P. Kyerulf-Shmidt, E. Balliga, L. va S. Gryonlyukk, N. va K. Rifbyerg kabi rej. lar yaratgan filmlarda chuqur dramatik konflikt va ijtimoiy muammolar ham aks etdi. Daniyada hujjatli va qisqa metrajli filmlar ayniqsa shuhrat qozondi. 60—90-y. larda koʻngil ochar hajviy filmlar koʻproq yaratildi. Kopengagenda kinomuzey, kinomaktab bor. Yiliga 25 toʻla metrajli, 50 qisqa metrajli film ishlab chiqariladi.

Oʻzbekiston — D. munosabatlari. Ikki mamlakat oʻrtasida «Investitsiyalarni oʻzaro qimoyalash va ragʻbatlantirish toʻgʻrisida»gi va OʻzR bilan Yevropa Ittifoqi oʻrtasida «Sheriklik va hamkorlik toʻgʻrisida»gi bitim asosida oʻzaro savdo-iqtisodiy aloqalarni rivojlantirish yoʻlga qoʻyildi. 2000-y. da ikki mamlakat oʻrtasidagi tovar aylanmasi 7,8 mln. AQSH dollarini tashkil etdi. Oʻzbekistan Daniyadan yogʻoch buyumlar, doridarmon, qand-shakar, qandolat mahsulotlari, kakao, spirtli va spirtsiz ichimliklar, gʻalla va yorma, mexanik asbob-uskuna, kimyoviy mahsulotlar, poyabzal, oʻyinchoklar sotib oladi. Buning evaziga Oʻzbekistan sayyohlik va yuk tashish sohasida xizmat koʻrsatadi. Oʻzbekiston Daniyaga qayta ishlangan sabzavot va mevalar, oziq-ovqat mahsulotlari, hoʻl meva va yongʻoq yuboradi, turli xizmatlar koʻrsatadi. OʻzR hududida Daniya sarmoyadorlari ishtirokidagi 6 korxona, shu jumladan Daniya sarmoyasi 100% boʻlgan 2 korxona ishlab turibdi. Oʻzbekistonda Daniyaning «Novo Nordisk» va «York refrijereyshn» kompaniyalarining vakolatxonalari ochilgan.

---

Lotin alifbosida maqola: DANIYA haqida to'liq ma'lumot kategoriyasi: D harfi fikringiz bo'lsa izohda qoldiring va do'stlaringiz bilan ulashing biz bundan minatdor bo'lamiz bizni kuzatishni davom eting (u kim, bu nima, qanaqa ?, tushunchasi, degan savolarga javob topishingiz mumkin)