MODDANING AGREGAT HOLATLARI

MODDANING AGREGAT HOLATLARI — ayni bir modda (mas, suv, temir, oltingugurt va b.) ning qattiq, suyuq va gaz holatlari. Koʻpchilik moddalarning qattiq holati kristall tuzilishga ega. Mas, deyarli barcha minerallar va barcha metallar qattiq holatida kristall boʻladi. Ayrim moddalarning qattiq holati amorf tuzilishga ega boʻlib, bunday jismga oʻta sovitilgan suyuqlik deb qarash mumkin. Moddalarning asosiy qismi 3 agregat holatda boʻlish ehtimoli bor. Agar moddaning qattiq holati kristalldan iborat boʻlsa, uning bir holatdan ikkinchisiga oʻtishi aniq t-ra va aniq bosimda yuz beradi hamda bu oʻtishlarda zichlik, erkin energiya, entropiya kabi fizik kattaliklar sakrab oʻzgaradi. Mas, suv normal bosim (r= 101325 Pa) va 0° t-rada kristallanib muzga aylanadi; normal bosim va 100° t-rada esa qaynab bugʻga aylanadi. Moddaning qaysi agregat holatda boʻlishi uning tarkibidagi molekulalarning yo oʻzaro bogʻlanish energiyasiga yoki ularning betartib harakatdagi kinetik energiyasiga bogʻliq boʻladi.

Gazni tashkil qiluvchi molekulalar orasidagi masofa juda katta boʻlganligidan ularning oʻzaro tortishish kuchlari eʼtiborga olinmaydi. Shuning uchun gaz aniq shakl va aniq hajmga ega boʻlmaganligidan oʻzi turgan idishning butun hajmini egallaydi hamda idish shakliga ega boʻladi. Suyukliklarda molekulalar bir-birlariga juda yaqin joylashganliklari tufayli, har bir molekula oʻzining atrofidagi qoʻshni molekulalar bilan oʻzaro taʼsirlashib turadi. Bu molekulalar qandaydir vaqt oraligʻida oʻtroq holat deb ataluvchi holatdagi muvozanat vaziyat atrofida tebranma harakatda boʻlib, vaqt-vaqti bilan oʻz oʻlchamlariga yaqin boʻlgan masofaga teng uzokdikka oʻtib, yangi muvozanat vaziyatni egallab boradi. Shu tarzda suyuklik molekulalari hajmi boʻyicha betartib ravishda koʻcha boshlaydi. Natijada suyuklik aniq hajmga ega boʻlishiga qaramay, maʼlum shaklni saklab qola olmaydi va idishni oʻzi egallagan qismining shaklini oladi. Suyuklik xossalari uni tashkil etuvchi molekulalarning uzluksiz betartib xarakati va molekulalar orasidagi oʻzaro taʼsir kuchlarining qoʻshgan xissalariga bogʻliq.

Qattiq holatdagi moddani tashkil etuvchi molekulalar orasida kuchli uzaro taʼsir kuchlari mavjud boʻlib, bu kuchlar ham oʻzaro itarish kuchlaridan, ham oʻzaro tortishish kuchlaridan iborat. Har bir molekula oʻzi turgan qismdagi oʻrtacha vaziyat atrofida tebranma harakat qiladi. Tebranish yoʻnalishi va amplitudasi vaqt oʻtishi bilan oʻzgarib turadi. Lekin molekula oʻzi turgan qismdan boshqa qismlarga koʻchib oʻta olmaydi. Shuning uchun qattiq holatdagi har qanday modda oʻzining aniq hajmini va aniq shaklini saklab qoladi. Bu hajm va shaklning oʻzgarish intensivligi tashqi taʼsirga bogʻliq boʻladi.

Moddaning 3 agregat holatidan tashqari, yana plazma holati ham mavjud. Uning alohida holatga ajratilishga sabab, plazma zaryadlangan zarralar (ionlar va elektronlar)dan tashkil topgan gaz boʻlib, bu zaryadlangan zarralar katta masofalarda ham oʻzaro taʼsirlashadi. Buning natijasida plazmaning oʻziga xos xususiyatlari vujudga keladi.

---

Lotin alifbosida maqola: MODDANING AGREGAT HOLATLARI haqida to'liq ma'lumot kategoriyasi: M harfi fikringiz bo'lsa izohda qoldiring va do'stlaringiz bilan ulashing biz bundan minatdor bo'lamiz bizni kuzatishni davom eting (u kim, bu nima, qanaqa ?, tushunchasi, degan savolarga javob topishingiz mumkin)