TEZLATKICHLAR

TEZLATKICHLAR (yadro fizikasi da) — elektr maydoni yordamida yuqori energiyali zaryadlangan zarralar (elektronlar, protonlar, atom yadrolari va b.) olish uchun moʻljallangan qurilmalar. Zarralar qurilmaning vakuum kamerasida harakatlanadi; ularning harakati (trayektoriyasi shakli)ni magnit maydoni (baʼzan, elektr maydoni) bilan boshkarib turiladi. Zarralarning trayektoriyasiga kura, Tezlatkichlar siklik va chiziqli, tezlatuvchi elektr maydoni xarakteriga koʻra, rezonans va norezonans turlarga boʻlinadi (norezonans Tezlatkichlarning induksion va yuqori voltli xillari bor). Siklik Tezlatkichlar jumlasiga elektronlar Tezlatkichlari (betatron, mikrotron, sinxrotron) va ogʻir zarralar (protonlar va b.) T. i (sinxrofazotron, fazotron, siklotron) kiradi. Betatrondan boshqa barcha siklik Tezlatkichlar rezonans Tezlatkichlar hisoblanadi. Yuqori voltli chizikli Tezlatkichlar energiyasi 30 MeV boʻlgan jadal zarralar dastasini hosil qiladi. Eng yuqori (20 GeV) energiyali elektronlarni rezonans Tezlatkichlar, eng yuqori (500 GeV) energiyali protonlarni sinxrofazotronlar hosil qiladi. Birlamchi tezlatilgan zarralar dastasidan tashqari, Tezlatkichlar birlamchi zarralarni moddalar bilan oʻzaro taʼsiridan hosil boʻluvchi ikkilamchi zarralar (mezonlar, neytronlar, fotonlar va b.) dastasi manbai ham hisoblanadi. Uzbekistanda ionlar, protonlar va geliy ionlaridan tashkil topgan 209 MeV li U115M tezlatkichlar, shuningdek, 14 MeV li NG150 tez neytronli tezlatkichgenerator, 50 MeV li SB50 katta tokli betatron, tok kuchi 20 MkA va energiyasi 2 MeV li EG2 elektrostatik generator va tok kuchi 10 mkA, quvvati 22 MeV li MT22S mikrotron mavjud.

Tezlatkichlar hozirgi zamon fizikasining asosiy qurilmalaridan biri. Yuqori energiyali zarralar dastasidan elementar zarralarning tabiati va xossalarini tadqiq qilishda, atom yadrosi va qatgiq jism fizikasida, defektoskopiyada, bemorlarni nur bilan davolash va b. sohalarda foydalaniladi.

---

Lotin alifbosida maqola: TEZLATKICHLAR haqida to'liq ma'lumot kategoriyasi: T harfi fikringiz bo'lsa izohda qoldiring va do'stlaringiz bilan ulashing biz bundan minatdor bo'lamiz bizni kuzatishni davom eting (u kim, bu nima, qanaqa ?, tushunchasi, degan savolarga javob topishingiz mumkin)