Бабаев Қурбон Латипович

Қурбон Латипович Бабаев Қурбон Латипович Бабаев 1910 йил 26 декабр куни Акмолинскда ишчилар оиласида туғилган. Тугалланмаган ўрта маълумотни у она шаҳрида олган, ўша ерда педагогик йўналишдаги мактаб-интернатда ўқиган. 1929 йил К. Л. Бабаев Тошкент шаҳрига келади ва Марказий Осиё саноат институти ишчи факултетига топширади, 1931 йил шу институтнинг кончилик факултетига талабаликка олинади.

Талаба бўла туриб, Т. Н. Қари-Ниязовнинг тавсиясига биноан у Ўрта Осиё давлат университетининг геология йўналишидаги физика-математика факултетининг миллий гуруҳида математикадан дарс беради. Талабалик йилларида Учимчак гелогия-қидирув гуруҳида тўпловчи, иш бошқарувчи, кейинроқ бошлиқ ўринбосари, “Ранглиметқидирув” трестининг Ўрта Осиё бўлимида бошлиқ муовини лавозимларида ишлайди. Шу сабабли, 1933 йил академик А. Е. Ферсман Тошкент шаҳрига Тожик-Помир экспедицияси таркибида келганида, Чотқол тоғи конларидаги кузатувчи гуруҳ таркибида Бабаев унга ҳамкорлик қилган.

Мазкур учрашув устоз-шогирднинг кейинги муносабатларига замин бўлди, сўнгги учрашувлари эса 1940 йил Фрунзе шаҳрида (Бишкек) бўлиб ўтган — К. Л. Бабаев Ўрта Осиёдаги ягона бўлмиш кобалт конининг келиб чиқишини очганлиги ҳақидаги маърузаси баёнотида ҳамда Оқ-туз турар жойига сафари вақтида А. Е. Ферсменга ҳамроҳлик қилган. Бу – уруш бошланишидан аввалроқ бўлган.

1936 йил К. Л. Бабаев Марказий Осиё саноат институтини битиргач, “Рангметқидирув” трестининг Ўрта Осиё бўлимига йўлланма олади. 1938 йилдан К. Л. Бабаев ўзбек ва қирғиз геологик бошқармасининг геологик излаш ва геолог қидирув партияси бошлиғи ва бош геологи бўлиб ишлайди. Ушбу давр мобайнида у волфрам, кобалт, олтин ва бошқа кон қазилмаларини излашда қидирув ишларини олиб боради.

1942 йил К. Л. Бабаев Иккинчи Жаҳон уруши фронтига юборилади ва 5-алоҳида гвардия сапёр баталони таркибида хизмат қилади. Қаттиқ жароҳат сабабли 1943 йил урушдан четлаштирилади. Шу йилнинг ўзида Меликсу конининг бош геологи этиб тайинланиб, у ерда қисқа вақт мобайнида волфрам қазилмаси сонини бир неча маротабагача оширишни уддасидан чиқади. К. Л. Бабаевнинг Иккинчи Жаҳон урушидаги фидокорона меҳнати ҳукумат томонидан юқори баҳоланиб, янгилик соҳасидаги катта ютуқлари, волфрам конларининг қидируви ва бойитилган руда қазилмасини кўпайтириш каби ишлари учун Ўзбекистон Олий Кенгаши Раёсати томонидан фахрий ёрлиқ билан тақдирланди.

1946 йил Ўзбекистон ФА геология институтига ишга юборилганида, у катта илмий ходим лавозимидан, лаборатория мудиригача, илмий йўналиш директор ўринбосаридан директор ўринбосари лавозимигача кўтарилади. Масъулиятли раҳбар лавозимини эгаллар экан, К. Л. Бабаев институтнинг лабораториявий  базаси, геологик музейнинг яраталиши, илмий ходимлардан ташкил топган жамоа яратилиши, миллий илмий кадрларни тайёрлаш, йирик муаммоларнинг ташкил этилиши ва ўрганиб чиқилиши ҳамда Ўзбекистон миллий хўжалиги ривожида катта аҳамиятга эга жуда катта ишларни амалга оширган.

Институтда ишлаш мобайнида КЛ Бабаев нафақат тажрибали ташкилотчи, балки руда конларининг петрология ва геология соҳаси бўйича иқтидорли тадқиқотчиси сифатида ҳам ўзини намоён қилади. Бу даврда у скарнлар муаммосига қайтади. Коитас волфрам конини батафсил ўрганиб чиққач, 1949 йилда “Қойтош скаронов даласининг петрологияси” мавзусида номзодлик диссертациясини муваффақиятли ҳимоя қилади.

А. Е. Ферсманнинг садоқатли шогирди ва издоши, у устозининг пегматитларнинг морфологияси ва ички тузилиши ҳақида таълимотини сезиларли даражада ривожлантирди.

Пегматитларнинг генезасини талқин қилиш учун материн магматик жинсларини батафсил ўрганиш зарур эди. Шу муносабат билан К. Л. Бабаев Ғарбий Ўзбекистоннинг гранитоидал интрузивларини синчковлик билан ўрганиб чиқди ва буларнинг натижаси бир нечта мақолалар ҳамда 1954 йилда чоп этилган “Алтйн-Тау петрографияси — гранитоид масифи” рисоласида намойиш этилди. Пегматитларни ўрганиш якунлангач, К.Л. Бобаев 1960 йилда ушбу муаммоларни ўрганувчи геологлар орасида кенг эътироф қозонган “Ўрта осиёнинг гранит пегматитлари” мавзусидаги рисоласини чоп этди. 1962 йил ушбу мавзуда Россия илмий-тадқиқот институтида у Геология ва минералогия фанлари доктори даражасини муваффақиятли ҳимоя қилди.

1957 йилнинг 27 июлида К. Л. Бабаев қайта яратилган илмий марказ — Ўрта Осиё илмий-тадқиқий геология ва минерология институтининг биринчи директори этиб тайинланади. Мазкур лавозимда унинг ташкилотчилик қобилиятлари намоён бўлади. К. Л. Бабаевнинг бетиним қуввати ва янги чўққиларга эришиш сари интилиши туфайли ёш институт илк қадамларданоқ илмий-амалим маънодаги муҳим геологик муаммолар ечимини ҳал қилишга киришди. Институт нуфузи тез орада кўтарилади. 1958 йил К. Л. Бабаевни СССР Геология Вазирлиги институтини директорлар кенгаши раиси этиб сайлади.

Унинг бошчилиги ва бевосита иштирокида институт томонидан 1959 йил туманнинг минерал ресурслари бўйича йирик маълумотнома тайёрланган. Ўлчами 1:500000 лик, монографик тафсияларга эга (70 босма варақ ҳажмда) ҳамда кадастрлик иловаси бор “Марказий Осиё минерал ресурслари харитаси” яратилган ва нашрдан чиқарилган. 1963 йил СССР Олий Аттестацион Комиссияси томонидан К. Л. Бабаевга профессорлик илмий унвони берилади.

Ўзининг назарий ишланмаларини К. Л. Бабаев доим кенг геологик омма эътиборига етказишга ҳаракат қилиб, кўплаб Бутун Иттифоқ ва Республика анжуманларида маърузалари билан чиқишлар қилган, Ўрта Осиёнинг етакчи олимлари билан баҳсларда қатнашиб, у ўзбек илмини Халқаро геологик конгрессларда уч карра намойиш қилган: 1956 йил Мексика шаҳрида, 1964 йил Ҳиндистонда, 1984 йил Москвада.

Деҳли (Ҳиндистон) Конгресининг XXII сессиясида у бўлимнинг раиси этиб сайланди. 1983 йилдан бери Оре Депозитларининг Халқаро Ассоциацияси (АҚШ) нинг тўлиқ аъзоси.

1976 йил унга “Ўзбекистон фан арбоби”,1981 йил “Совет иттифоқи ер ости бойликлари фахрий қидирувчиси” фахрий унвонлари топширилади. К. Л. Бабаев “Меҳнат Қизил Ордени”, “Иккинчи жаҳон уруши”, “Меҳнат учун”, “Ленин туғилган кунининг 100 йиллиги муносабати билан кўрсатган қаҳрамонлик иши учун”, “1941-1945 йиллардаги Иккинчи Жаҳон урушида Германия устидан ғалаба учун”, “Меҳнат фаҳрийси”, “Жасорат” медаллари билан тақдирланган. 1995 йил Табиат ва жамият Халқаро Фанлар Академияси томонидан “Россия илм-фан ва иқтисодиёт тараққиётида хизматлари учун” кумуш медал билан мукофотланди.

2000 йил 5 август куни Тошкентда вафот этган. “Тешик қопқоқ” қабристонига дафн этилган.

---

Кирилл алифбосида мақола: Бабаев Қурбон Латипович ҳақида тўлиқ маълумот категорияси: Энсиклопедия фикрингиз бўлса изоҳда қолдиринг ва дўстларингиз билан улашинг биз бундан минатдор бўламиз бизни кузатишни давом этинг (у ким, бу нима, қанақа ?, тушунчаси деган саволарга жавоб топишингиз мумкин)