Tasodifan kashf etilgan ilmiy ixtirolar va kashfiyotlar

Ilm-fan tarixida ko‘plab buyuk ixtiro va kashfiyotlar tasodifiy holatlar natijasida yuzaga kelgan. Ba’zan ilmiy tadqiqotlar umuman boshqa maqsadlarda olib borilganda, kutilmagan natijalar insoniyat tarixini o‘zgartirib yuborgan. Quyida tasodifan amalga oshirilgan mashhur ilmiy ixtirolar va ularning hikoyalari haqida ma’lumot beramiz.

1. Penitsillin – dunyoni o‘zgartirgan antibiotik

1928-yilda Aleksandr Fleming bakteriyalar ustida tajribalar o‘tkazayotganida, Petri idishlaridan birida mog‘or paydo bo‘lganini ko‘radi. Bu mog‘or bakteriyalarni o‘ldirayotgan edi. U bu tasodifiy hodisani o‘rgangan va keyinchalik penitsillinni kashf etgan. Bu kashfiyot tibbiyotda inqilob yasab, millionlab odamlarning hayotini saqlab qoldi.

2. Mikrotolqinli pech – tajribadan oshxona qurilmasiga

1945-yilda amerikalik muhandis Persi Spenser radar texnologiyasini rivojlantirish ustida ishlayotganda, cho‘ntagidagi shokoladning erib ketganini payqadi. U bu hodisani o‘rganib, mikroto‘lqinlarning ovqatni tez isitish xususiyatini kashf etdi. Shundan so‘ng, mikrotolqinli pech ixtiro qilindi.

3. X-Rays – tasodifiy nurlanishni kashf qilish

1895-yilda Vilgelm Rentgen katod nurlarini o‘rganish jarayonida noma’lum nurlanishni aniqladi. Ushbu nurlanish inson suyaklarini rasmda aks ettirishi mumkin edi. Shu tariqa, rentgen nurlari kashf etildi, bu esa tibbiyotda yangi davrni boshlab berdi.

4. Teflon – koinot uchun yaratilgan, oshxona uchun moslashgan

1938-yilda Roy Plunkett sovutgich uchun gazlar bilan tajriba o‘tkazayotganda, tasodifan silliq va yopishqoq bo‘lmagan material hosil bo‘ldi. Bu material keyinchalik teflon nomi bilan mashhur bo‘lib, bugungi oshxona anjomlarida keng qo‘llaniladi.

5. Vulkanizatsiyalangan rezina – mustahkam material kashfiyoti

1844-yilda Charlz Gudiyir tasodifan oltingugurtni qizdirilgan kauchuk bilan aralashtirib yuborgan. Bu aralashma mustahkam va elastik bo‘lib, bugungi avtomobil shinasi va boshqa mahsulotlar uchun asos bo‘ldi.

6. Pepsi – dori-darmon sifatida boshlangan ichimlik

Pepsi ichimligi dastlab 1893-yilda farmatsevt Kaleb Bredxem tomonidan oshqozonni tinchlantiruvchi dori sifatida ishlab chiqarilgan. Ammo vaqt o‘tishi bilan bu ichimlik mashhur gazlangan ichimlikka aylandi.

7. Qaychi – qadimgi ehtiyojdan oddiy vositaga

Qadimgi Misrda qaychi vositasi ixtiro qilingan, lekin bu vosita zamonaviy shakliga tasodifiy va kundalik ehtiyojlar tufayli yetib kelgan.

8. Post-it yozuv qog‘ozlari – mustahkam emas, lekin foydali elim

1968-yilda Spenser Silver mustahkam elim ishlab chiqarmoqchi bo‘lganida, u tasodifan yopishqoq, lekin mustahkam bo‘lmagan elim yaratdi. Bu mahsulot yillar o‘tib Post-it yozuv qog‘ozlariga aylangan.

Xulosa

Tasodifiy kashfiyotlar va ixtirolar insoniyat tarixida muhim o‘rin egallaydi. Ko‘pincha ilm-fanda kutilmagan natijalar buyuk yutuqlarga olib keladi. Bu kashfiyotlar hayotimizni osonlashtirish, tibbiyotni rivojlantirish va texnologiyani yangi bosqichga olib chiqishda muhim rol o‘ynagan.